Russen blijven ver van euro

Jan Limbeek

Gewone Russen verbergen naar schatting 30 tot 50 miljard dollar onder het matras. Daar ligt ook andere valuta, met name Duitse marken, zo'n negen miljard. Die marken worden voor een groot deel omgewisseld in dollars en niet in euro's.

Bij de introductie van de niet-contante euro in januari 1999 waren de Russen ook al niet enthousiast over de nieuwe munt. De Russische autoriteiten verwachtten echter dat gewenning en de introductie van de contante euro de populariteit ervan zou vergroten. Het tegenovergestelde is gebeurd. Blijft dat zo?

Het verschijnen van contante euro's heeft wereldwijd de koers van de munt, die in drie jaar met zo'n 25 procent daalde, niet versterkt. In Rusland is de positie van de euro helemaal hopeloos omdat de dollar daar ijzersterk is.

Weliswaar loopt ruim een derde van de Russische handel met de EU, het overgrote deel wordt afgerekend in dollars. Als Oost-Europese kandidaten lid worden van de EU, stijgt het aandeel van de handel zelfs naar 50 procent. Autoriteiten zeggen al jarenlang te verwachten dat de euro sterker wordt in Rusland vanwege die handelspositie, maar tot nu toe is daar niets van gebleken.

De dollar is en blijft Ruslands tweede munteenheid. Alleen in de VS zelf zijn meer dollars in omloop. Russen gebruiken de dollar als transactiemiddel, rekeneenheid en spaarmiddel.

Op 11 december organiseerden vertegenwoordigers van de EU in Moskou een eurodag om de financiële wereld te enthousiasmeren voor de euro. Ze kwamen van een koude kermis thuis. De euroscepsis was algemeen. De vertegenwoordigers kwamen met hun reclame voor de euro ook niet veel verder dan dat de euro zo moeilijk na te maken zou zijn en goedkoper dan de dollar om te importeren.

Dan moeten er wel euro's het land binnen kunnen komen. Tot zeven december hield de Russische douane de import echter op. Andrej Kazmin, de directeur van de Sberbank, de grootste bank van Rusland, zei dat het Russische banksysteem niet klaar zou zijn voor de euro op 1 januari 2002.

Dat was dan ook te zien in januari. Afbeeldingen van originele euro's waren zeldzaam. Onbekend maakt onbemind. Door de Centrale Bank van Rusland was de bevolking bovendien uitgebreid gewaarschuwd voor valse biljetten. Er waren dus weinig Russen die in januari euro's kochten. Maar het grootste probleem is de aanhoudende zwakte van de euro.

De euro begon zijn bestaan drie jaar geleden met een koers van 1,17 dollar of ruim 29 roebel, waarna een gestage waardedaling op de wereldmarkt begon. In Rusland was dat nog erger. Een maand na de lancering van de euro was de dollar daar al meer waard dan de euro.

Als een Rus nu dollars koopt voor zijn roebels, weet hij bijna zeker dat hij er volgend jaar meer roebels voor terugkrijgt. Koopt hij euro's, dan acht hij het goed mogelijk dat hij er minder roebels voor terugkrijgt. Dat was de laatste drie jaar ook zo.

Begin vorig jaar was de euro bijna 27 roebel waard en 13 maanden later 26,5 roebel. De dollar leverde in dezelfde periode 2,5 roebel meer op. Nemen we ook de dieptepunten van de euro in Rusland in aanmerking, dan wordt het beeld nog triester. In juli vorig jaar was de euro op een gegeven moment nog maar 24,4 roebel waard en in oktober 2000 23 roebel. Zolang de euro laag staat ten opzichte van de dollar, wordt de munt door de Russen niet voor vol aangezien.

De autoriteiten zijn overigens blij met de goedkope euro, omdat die het aflossen van de buitenlandse schuld makkelijker maakt. De buitenlandse schuld is immers voor de helft in euro's gesteld, terwijl 80 procent van de export met dollars afgerekend wordt. Voor die dollars krijgen ze relatief veel euro's. Dat scheelt miljarden. Een voorbeeld. Een jaar geleden was Rusland aan Duitsland 27 miljard euro schuldig. Dat stond gelijk aan 24 miljard dollar. Maar volgens de openingskoers van de euro (1,17 dollar) zou dat 31,6 miljard geweest zijn.

In deze situatie gaat de Centrale Bank natuurlijk niet de vraag naar euro's stimuleren en dus de prijs ervan verhogen. Ondanks mooie woorden heeft de Centrale Bank bijna alleen dollars gekocht ter aanvulling van de valutareserves. Die zijn de afgelopen twee jaar enorm toegenomen, van 12,5 miljard dollar op 1 januari 2000 via 28 miljard één jaar later tot 36,4 miljard op 1 februari jongstleden. Hiervan is 32,3 miljard dollar buitenlandse valuta (de rest is voornamelijk goud), zo'n 90 procent in dollars.

Russen zullen de euro voornamelijk gebruiken als ze naar Europa gaan. Tenzij de dollar ineenstort en de euro overeind blijft, wat niet helemaal uitgesloten is. Na de terroristische aanslagen van 11 september renden veel Russen naar de geldwisselaars om hun dollars tegen soms de helft van de koers te verkopen.

Deze paniek was kortstondig. Toch zou je verwachten dat deze gebeurtenis de aandacht van de Russen vestigt op het belang van variatie in hun besparingen. Dus niet alleen maar dollars, maar ook andere valuta. Er veranderde echter niets.

In normale omstandigheden gaan de Russen voorlopig niet overstag voor de euro. De euro moet zich eerst maar bewijzen in de economie van euroland zelf, vinden ze. Russen hebben de afgelopen vijftien jaar genoeg experimenten meegemaakt, ze willen veiligheid. En die biedt alleen de dollar.