Sandwichland Moldova worstelt verder

door René Does

In de voormalige sovjetrepubliek Moldova zijn de etnische en politieke spanningen weer hoog opgelaaid. Opnieuw spitst de onrust zich toe op de taalkwestie.

Wekenlange protesten, georganiseerd door de rechts-populistische Christen-democratische Volkspartij (PPCD), tegen de taalpolitiek van de communistische machthebbers, mondden in maart uit in een massademonstratie met 30.000 deelnemers in de hoofdstad Chisinau. 'Duw ons niet de Russische taal door de strot!'

Moldavische nationalisten protesteerden tegen het besluit van de regering om op de scholen vanaf de tweede klas Russisch als verplicht vak in te voeren (in plaats van de vijfde klas, zoals voorheen). Hun toorn richt zich verder op de vervanging in het geschiedenisonderwijs van de cursus Geschiedenis van de Roemenen door Geschiedenis van Moldova.

Na de parlements- en presidentsverkiezingen van een jaar geleden vond in Moldova weer een radicale politieke omwenteling plaats. De Partij van Moldavische Communisten (PKRM) haalde de absolute meerderheid in het parlement: 71 van de 101 zetels. De PPCD won elf zetels. Het parlement kiest de president.

Dat werd PKRM-leider Vladimir Voronin. De wanhopige Moldaviërs hoopten toen vooral dat nauwere banden met Rusland de economie uit het slop kunnen halen.

Moldova, een land even groot als België en met vier miljoen inwoners, ligt als een 'sandwich' tussen Roemenië en Oekraïne. De sovjetrepubliek Moldavië werd in 1941 door Stalin opgericht uit het op Roemenië veroverde deel van Bessarabië. Na de ondergang van de Sovjet-Unie in 1991 werd het de onafhankelijke republiek Moldova.

Moldova is het armste land van Europa. Het gemiddelde maandsalaris bedraagt dertig dollar. Moldova heeft een omvangrijke schaduweconomie, met name in de door Russen en Oekraïners overheerste opstandige deelrepubliek Transdnestrië, het smokkelnest op de linkeroever van de Dnestr.

Volgens Voronin zit 'de maffia' achter de recente onrust. Hij verdedigt zijn onderwijsbeleid. 'Wij zijn de enige lidstaat van de Verenigde Naties waar de geschiedenis van een andere staat als de eigen geschiedenis wordt bestudeerd.' En: 'Ik ben een felle aanhanger van tweetaligheid en wil dat alle Moldaviërs ook Russisch kennen en alle Russen ook Moldavisch. Dat is mijn droom als president'

De leden van de PPCD vormen de kern van de 'unionisten' van de Moldavische politiek, die streven naar hereniging van Moldova met Roemenië. De Moldaviërs worstelen met hun nationale identiteit. Zijn zij Moldaviërs, dat wil zeggen een aparte etnische groep, of toch Roemenen?

'Moldova is de tweede Roemeense staat', zegt de Roemeense president Ion Iliescu. De Roemenen willen graag hereniging van Moldova met Roemenië, maar vanwege het nog feller begeerde lidmaatschap van de Europese Unie en de NAVO kan Roemenië het zich niet veroorloven partij te kiezen in de politieke strijd in het buurland.

Wel vergroot Roemenië zijn invloed via een beleid van kleine stappen in de vorm van allerlei culturele projecten voor Moldova, hetgeen wel mag van de EU. Zo stelt Roemenië Roemeense boeken en televisieprogramma's beschikbaar. Jaarlijks krijgen 600 Moldavische schoolverlaters een studiebeurs voor universiteiten en hogescholen in Roemenië.

In de strijd tussen Rusland en Roemenië om de harten van de Moldaviërs krijgt Roemenië langzamerhand een beslissende voorsprong.