Nieuwe politieke steun voor Russische sport

door René Does

Net als over oorlog wordt over topsport regelmatig gezegd dat het de voortzetting is van politiek met andere middelen. Nu Rusland weer zelfvertrouwen heeft gekregen, vindt president Poetin het tijd worden om zijn land de status van sportgrootmacht terug te geven.

Op 31 januari werd in de Staatsraad, het presidentiële adviesorgaan bestaande uit regionale leiders, een nieuw nationaal sportprogramma gelanceerd onder de titel 'Voor een jong en gezond Rusland'. Het programma bevat de volgende elementen: flinke staatsbeurzen voor topsporters met olympische vooruitzichten, de bouw van nieuwe sportcomplexen voor het grote publiek, extra aandacht voor jeugdsport, het aantrekken van grote bedrijven als sponsors en meer sport op televisie.

Ook de regio's worden aangemoedigd meer aan sportbeleid te doen, waarbij de Wolga-provincie Samara als voorbeeld wordt gegeven, omdat die een sportprogramma heeft onder de noemer 'Wie aan de Wolga woont, moet kunnen zwemmen'.

Russen leven veel ongezonder dan westerlingen. In Rusland doet nog geen tien procent van de burgers aan sport, tegen gemiddeld veertig procent van de inwoners in westerse landen. Poetin wees de Staatsraad erop dat de helft van de Russische jongeren chronische gezondheidsproblemen heeft en dat zeventig procent van de Russische mannen rookt, 25 procent meer dan tien jaar geleden.

Ook de recente Olympische Winterspelen in Salt Lake City toonden het wegglijden van Rusland als sportnatie aan. De Russische ploeg haalde voor zijn doen weinig medailles en was betrokken bij verschillende dopingschandalen.

Volgens de Russen was er sprake van de gebruikelijke 'discriminatie' tegen Rusland in de internationale sportwereld, die nog werd versterkt door Amerikaanse nationalistische hysterie na de gebeurtenissen van 11 september. De Russische ploeg dreigde vroegtijdig te vertrekken, maar bleef op aanraden van president Poetin, die de spelen van Salt Lake City een 'noodzakelijk kwaad' noemde.

Poetin oordeelde over de eerste spelen van de nieuwe voorzitter van het Internationaal Olympisch Comité, de Belg Ben Rogge, dat 'de eerste pannenkoek altijd een kluit is'. De Russen konden echter niet te veel heibel maken, want Rusland wil de Olympische Zomerspelen van 2012 organiseren.

Toch bedreef de olympische ploeg met bovenstaande reacties struisvogelpolitiek. Ook in de Russische sportwereld zijn dopingproblemen. De sportieve infrastructuur van het land is uit geldnood zwaar verwaarloosd. De nationale kampioenschappen schaatsen moesten dit jaar zelfs in Duitsland worden gehouden, omdat Rusland geen goede ijsbaan meer heeft.

Het winterland Rusland had eigenlijk een hoofdrol moeten spelen in Salt Lake City. Dat er toch nog medailles worden gewonnen, is vooral te danken aan de naweeën van de topsporttraditie uit de sovjettijd.

Sovjet- en Russische sporters hebben in alle olympische spelen tot nu toe ruim duizend gouden medailles gehaald. De Sovjet-Unie kende een sporttraditie. Binnenslands was de aandacht voor ijshockey onder Brezjnev vergelijkbaar met onze hedendaagse belangstelling voor voetbal. Op olympische spelen moesten door medaillesuccessen de grootmacht en de maatschappelijke superioriteit van de Sovjet-Unie worden aangetoond.

Aan de andere kant moet de sporttraditie uit de sovjettijd ook niet overschat worden, want de topsport werd toen uit ideologische overwegingen bevoordeeld ten koste van de massasport.

Onder Boris Jeltsin, de eerste president van het postcommunistische Rusland, was er weinig politieke aandacht voor sport, met uitzondering van de Moskouse burgemeester Joeri Loezjkov, die zich graag hollend over een voetbalveld liet fotograferen. De enige sport die in de jaren negentig onder invloed van de jonge hervormers opbloeide, was het poenerige tennis.

Naast nieuwe politieke belangstelling kan de Russische sportwereld de laatste jaren rekenen op steeds meer media-aandacht. Sport wordt steeds belangrijker in het televisieaanbod.

Bekende sporters worden Bekende Russen in de voor Rusland nieuwe wereld van show en glamour. Zo was de verkering van tennisbeauty Anna Koernikova met ijshockeyster Pavel Boere in alle landelijke kranten voorpaginanieuws. Mooie vrouwelijke sporters treden steeds vaker op in erotische fotoreportages, met name turnsters.

Sinds de ondergang van het communisme is Rusland op zoek naar een nieuw 'nationaal idee' om het 'morele vacuüm' van de postcommunistische tijd op te vullen. Naast de Russische orthodoxie lijkt president Poetin sport en een gezonde levenswijze naar voren te schuiven als een leidraad in het leven van de Russen.