Binnenplaatsen van Odessa

Nicole de Boer

De brede straten van Odessa zijn lommerrijk vanwege de vele kastanjebomen, platanen en acacia's. Er waait een zeebries. De gebouwen, in pastelkleuren, hebben ornamenten in alle soorten en maten. Vanuit het centrum is vrijwel overal de haven te zien. En Odessieten hebben altijd een glimlach op hun gezicht.

Toch wordt de couleur locale van Odessa het meest bepaald door de vele dvoriki, de binnenplaatsjes. Een dvor is een binnenplaats, maar omdat vele zo groot zijn als een plein is 'binnenhof' misschien een betere benaming.

Er zijn binnenplaatsen die achter elkaar doorlopen, zoals bij het Poesjkinmuseum, waar drie binnenplaatsen met elkaar verbonden zijn, en binnenplaatsen die meerdere ingangen hebben. Als een meisje haar vrijer niet meer zag zitten, bracht ze hem mee naar huis, vroeg hem bij de ingang van de binnenplaats te wachten en ging er dan zelf via een andere uitgang vandoor.

De vaste ingrediënten van een binnenhof zijn bomen, wasgoed en katten. Bijna niemand heeft zelf een kat als huisdier; ze worden verzorgd door de omwonenden. Als de boom op de binnenplaats erg groot is, wordt gezegd dat 'Poesjkin hem nog geplant heeft'. (Poesjkin verbleef een jaar in Odessa toen de stad nog geen kwart eeuw oud was.)

Bijna alle huizen en trappenhuizen zijn via de dvor te bereiken, slechts een enkel huis kun je betreden vanaf de straatkant. De meeste ramen kijken uit op de binnenplaats, waardoor de sociale controle groot is.

Als de bewoners het goed met elkaar kunnen vinden, onderhouden ze hun binnenplaats gezamenlijk. Er wordt schoongemaakt, af en toe geschilderd en geld ingezameld om een hek te plaatsen aan de straatkant, waar de doorgang naar de straat ligt. Zo'n hek heeft vaak een toegangscode; uit de plekken waar de cijfertjes gesleten zijn, kun je opmaken wat die moet zijn. Op zomeravonden zit iedereen buiten op de binnenplaats.

In de sovjettijd woonde er aan iedere binnenplaats een conciërge, de dvornik, die alle bewoners kende en geacht werd ze in de gaten te houden. Nu is er geen toezichthouder, noch zoiets als Bouw- en woningtoezicht, dus als iemand een hek op de binnenplaats neerzet en daarbinnen zijn auto parkeert, dan kan dat. Als iemand een schuurtje bouwt, kan niemand daar wat van zeggen. Later kan het schuurtje de uitbouw van een woning blijken en is er weer een stukje van de dvor afgesnoept. Als bouwmateriaal wordt van alles gebruikt, tot en met oude beddenspiralen aan toe.

Onder de door toeristen meest bezochte binnenplaatsen is die aan de Deribasovskajastraat nummer 3, waar een borstbeeld van de Esperantist Lodewijk Zamenhof staat, die overigens nooit in Odessa geweest is. Aan de binnenhof van het Palais Royal grenzen huizen, waarvan de bewoners kunnen meegenieten van de prachtige fontein.

En tegenover het Poesjkinmuseum bevindt zich de Dvor Iskoesstv, de Hof van de Kunsten, met lavasteen als grondbedekking en prachtige muurschilderingen van Odessa als negentiende-eeuwse sprookjesstad. Af en toe worden op deze binnenplaats tentoonstellingen in de openlucht georganiseerd.