Rusland in 2013 (3): economie

René Does

Als vervolg op twee eerdere series op deze site, over de ontwikkelingen in Rusland in de jaren 2011 en 2012 en de ontwikkelingen in het eerste decennium van deze eeuw, start nu een serie over de ontwikkelingen in Rusland in 2013. De serie wordt weer gemaakt op basis van de speciale dikke eindejaarsbijlage van de kwaliteitskrant Nezavisimaja Gazeta (Onafhankelijke Krant), van 30 december 2013.

De redactie van Nezavisimaja Gazeta behandelt in de bijlage veertien categorieën onderwerpen: algemene ontwikkelingen, politiek, economie, Russische regio´s, 'nabije' buitenlandse politiek (de veertien andere voormalige sovjetrepublieken die al dan niet lid zijn van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten), 'verre' buitenlandse politiek (buiten de voormalige Sovjet-Unie), maatschappij, wetenschap, militaire zaken, religie, cultuur, literatuur, kunst en televisie.

De keuzes van de redactie zijn vaak voorspelbaar, maar soms ook onverwacht. Hieronder het derde deel, over de economie.

1. Lagere economische groei. Qua economische groei was 2013 een van de slechtste jaren uit het nieuwe millennium. Ze bedroeg slechts 1,4 procent. Alleen in het crisisjaar 2009 was het groeicijfer slechter: toen was er een krimp van 7,8 procent. In alle andere jaren was de groei hoger dan in 2013. Maar in 2009 lag de olieprijs door de crisis iets boven de 60 dollar per vat, terwijl de olieprijs in 2013 voor olie-exporteur Rusland goed was: 108 tot 110 dollar per vat.
   De meeste andere grote economieën in de wereld zagen een herstel van de economische groei, maar in Rusland werd steeds vaker gesproken over ´stagnatie´. De regering kon de oorzaken van de stagnerende groei niet goed verklaren. De economische bestuurders gaan ervan uit dat Rusland jaarlijks een groei van zo´n 5 tot 6 procent groei nodig heeft om alle beleidsvoornemens te kunnen uitvoeren, zoals de opdracht van president Vladimir Poetin om 25 miljoen ´hoog productieve arbeidsplaatsen´ te scheppen.
2. 

   Vladimir Jakoenin (1948) is de baas van de Russische spoorwegen en vriend van Poetin. Foto: rzd.ru.

   Bevriezing van de tarieven van monopolies. Midden september beval de regering voor 2014 een bevriezing van de tarieven die vastgesteld worden door ´natuurlijke monopolies´ als de elektriciteits- en gasbedrijven en het vrachtvervoer per spoor. Zo geldt voor de prijzen van elektriciteit en gas voor de huishoudens voor de jaren 2014-2016 de formule ´inflatiecorrectie min 30 procent´.
   Voor de huishoudens en de bedrijven die zulke diensten afnemen is dit natuurlijk goed nieuws. Door de maatregel kunnen bedrijven in 2014 naar schatting 130 miljard roebel (2,6 miljard euro) bezuinigen op hun uitgaven. Daarentegen verdienen de bedrijven in de natuurlijke monopolies minder geld om noodzakelijke investeringen te doen. Dit laatste probleem moet worden opgelost via de opdracht van president Poetin aan deze bedrijven om hun effectiviteit te verhogen.
3. Hervorming pensioenstelsel afgerond. De vele jaren voortslepende hervorming van het pensioenstelsel, noodzakelijk door de vergrijzing van de Russische bevolking en de uit de hand lopende pensioenuitgaven, leek in 2013 te zijn afgerond. Bij deze hervorming moesten twee moeilijk verenigbare uitgangspunten worden verzoend: het afbouwen van de jaarlijks groeiende bijdragen uit de overheidsbegroting voor het landelijke Staatspensioenfonds en geen verhoging van de bestaande pensioengerechtigde leeftijd van 55 jaar voor vrouwen en 60 jaar voor mannen.
   Tussen 2002 en 2010 waren werknemers verplicht 6 procent van hun salaris in pensioenfondsen te beleggen. Deze beleggingen werden in 2010 omgezet in vrijwillige beleggingen, omdat de verplichte inleg te snel aan waarde verloor en het Staatspensioenfonds te weinig premiegeld ontving om aan de lopende verplichtingen te voldoen. Tot 2015 kunnen de Russische werknemers beslissen wat ze met hun reeds belegde pensioenpremies in de private pensioenfondsen willen doen: of ze daarin laten of hun beleggingen overbrengen naar het Staatspensioenfonds.
   Niettemin waren er twee onaangename verrassingen voor de werknemers op pensioengebied. In oktober beval president Poetin dat de pensioenpremies die vanaf 2014 zullen worden belegd in de pensioenfondsen gebruikt zullen worden voor lopende pensioenuitgaven. En ten tweede werd de berekening van toekomstige pensioenaanspraken veranderd van berekeningen in geldbedragen in een systeem van punten en coëfficiënten.
   Economische analisten stellen dat de overheid de werknemers wil aansporen langer te blijven doorwerken, ook al wordt de pensioengerechtigde leeftijd officieel niet hoger. Al met al is de rol van de staat in het pensioenstelsel sterk toegenomen.
4. Schoonmaak in bankensector. De Centrale Bank van Rusland kreeg aanzienlijk grotere volmachten als toezichthouder op de financiële sector van banken, private pensioenfondsen en verzekeringsbedrijven. De Centrale Bank werd een megaregoeljator. Voorzitster Elvira Nabioellina van de Centrale Bank trok van twintig banken de licentie in. De meest opvallende gebeurtenis was het faillissement van de Master-Bank.
   De nieuwe rol van de Centrale Bank moest twee doelstellingen ondersteunen: inperking van de kapitaalvlucht en verkleining van de grijze sector van de economie. De omvang van het garantiefonds voor spaartegoeden werd in het derde kwartaal ingekrompen van 237 miljard roebel naar 135 miljard roebel. Enkele tientallen systeembanken kregen staatsgarantie voor ondersteuning van de spaartegoeden, maar moeten vanaf 2014 toezichthouders van de Centrale Bank in hun bedrijfsvoering dulden. ´Feitelijk werd in het land opnieuw een anti-crisis ondersteuningsmechanisme voor de banken doorgevoerd,´ aldus de Nezavisimaja Gazeta`.
5. Snelle stijging ambtenarensalarissen. Russen worden graag ambtenaar. Deze houding werd in 2013 nog verder versterkt doordat de ambtenarensalarissen gemiddeld twee keer sneller stegen dan die van de rest van de werknemers. Verdiende een federale ambtenaar in 2012 gemiddeld 2,25 keer zo veel als de gemiddelde Russische werknemer, in 2013 was dit opgelopen tot 2,8 keer zo veel.
   Was het gemiddelde maandsalaris in de periode januari-september 29.100 roebel (ongeveer 600 euro), dat voor de federale ambtenaar bedroeg gemiddeld 81.600 roebel (ongeveer 1.700 euro). De ministerssalarissen en de vergoedingen voor parlementsleden werden vanaf 1 september verhoogd van 160.000 naar 250.000 roebel en vanaf 1 september 2014 zullen ze verder worden verhoogd tot 420.000 roebel per maand.
   Volgens politicoloog Aleksej Makarkin wil het regime van Poetin met de salarisstijgingen voor ambtenaren hun loyaliteit jegens de machthebbers versterken. Daarbij accepteren de andere werknemers tandenknarsend de oplopende salarisverschillen en beperkt hun protest zicht tot klaag- en scheldpartijen aan de keukentafel. Maar zal het daarbij blijven?