Geert Groot Koerkamp
Wit Rusland
Landenreeks KIT Publishers
Amsterdam 2009
128 blz.
ISBN 978 90 6832 793 9
€14,90

Inleiding tot Wit-Rusland

Jan Limbeek

Het Koninklijk Instituut voor de Tropen geeft samen met de Novib boekjes uit over meer dan zestig landen in de wereld. De Moskou-correspondent van de NOS en de Wereldomroep, Geert Groot Koerkamp, heeft in deze Landenreeks de laatste dictatuur van Europa, Wit-Rusland, voor zijn rekening genomen.

In algemene bewoordingen beschrijft Groot Koerkamp het land, de bevolking, de geschiedenis, de hedendaagse politiek, de samenleving, de economie en de cultuur. De eerste vijf hoofdstukjes zijn goed en informatief. Maar het culturele leven komt er wat bekaaid af. Bezoeken de Witrussen vaak theaters? Zijn er ook beeldende kunstenaars? Zijn de meeste kunstenaars inderdaad nationalisten of opposanten?

Het hoofdstukje over de economie is minder geslaagd. Het valt ook niet makkelijk uit te leggen dat Wit-Rusland grotendeels is teruggekeerd naar de planeconomie van weleer en toch sinds 1996 elk jaar een aanzienlijke economische groei boekte. Sinds 2004 groeide de economie zelfs met meer dan tien procent per jaar. (Alleen voor 2009 wordt krimp verwacht.)

Dit terwijl de economie sinds 2007 volgens Koerkamp niet meer draait op goedkope Russische energie als gevolg van de verhoging van de prijs van Russisch olie en gas. De internationale olieprijs steeg echter nog veel harder, zodat de positie van Wit-Rusland in 2007 niet verslechterde. Als het land over enkele jaren de wereldmarktprijs moet betalen, kan de situatie veranderen. Maar voorlopig is het nog niet zover.

Wit-Rusland heeft praktisch geen natuurlijke hulpbronnen, op de natuur na. Het land heeft meer dan 10.000 meren en uitgestrekte (oer)bossen. Een nog nauwelijks aangeboorde inkomstenbron zou het ecotoerisme kunnen zijn, ware het niet dat door het dictatoriale gedrag van president Aleksandr Loekasjenko Wit-Rusland de paria van Europa is geworden. Het is als enige geschorst als lid van de Europese Raad.

Pas de laatste tijd is er sprake van enige toenadering tot Europa. Want de Europese beleidsmakers beseffen natuurlijk dat de isolering van Wit-Rusland het land in de armen van Rusland drijft. Al is het de vraag of dit wel te vermijden is, gezien de Wit-Russische mentaliteit en de financieel-economische hulp die de grote buur verstrekt.

De kleine nationalistische oppositie wil dat de staat actief de Wit-Russische cultuur bevordert. Zij erkent dat zonder actieve steun van de staat de eigen identiteit nauwelijks kans heeft om te groeien. Weliswaar zegt meer dan 80 procent zich Wit-Russisch te voelen, de meerderheid van de bevolking spreekt en denkt in het Russisch. Men spreekt uit vrije wil de taal van Rusland, daarom is het niet vreemd dat de band met Rusland veel nauwer is dan die met de andere buurlanden: Oekraïne, Polen, Litouwen en Letland.

Volgens Koerkamp voelen de Wit-Russen meer dan Oekraïners dat ze deel uitmaken van Europa. Tegelijkertijd willen ze de nauwe band met Rusland blijven behouden, in tegenstelling tot de inwoners van westelijk Oekraïne. Je zou kunnen zeggen dat de verklaring hiervoor is dat westelijk Oekraïne het vroegere Oost-Polen was. Maar dat gold ook voor westelijk Wit-Rusland, terwijl de bewoners daar nauwelijks minder pro-Russisch zijn.

Koerkamp denkt dat het toenemende internetgebruik de band met Rusland in de toekomst losser zal maken. Impliciet zegt Koerkamp hier, en hij is zeker niet de enige, dat de Wit-Russen zich zullen afkeren van Rusland en toenadering zoeken tot Europa als ze meer kennis over Rusland en de rest van de wereld opdoen. Misschien is dat zo.

Jammer is dat Koerkamp geen woord wijdt aan de benaming van het land. Volgens de grondwet moet het land 'Belarus' worden genoemd en niet met de oude Russische benaming 'Wit-Rusland', die in Nederland en Duitsland die nog steeds in zwang is, aangesproken worden.

Ondanks kleine foutjes geeft het boek van Koerkamp een uitstekende introductie in het onbekendste land van Europa.