Simon Payaslian
The History of Armenia
Palgrave Macmillan
New York 2007
227 blz.
ISBN 1403974679
$18,95

2500 jaar Armenië

Marco van Duyvendijk

The History of Armenia opent met een veldslag van de Armeense rebellie tegen de Perzen in de vijfde eeuw voor Christus. Dit zegt veel over de geschiedenis van Armenië, maar ook over de intenties van Simon Payaslian. Het boek verscheen in de reeks Essential Histories van uitgever Palgrave MacMillan. De reeks beoogt op compacte en leesbare wijze de geschiedenis van een land te geven. Wat de doelgroep van dit blad betreft: er verschenen eerder delen over Rusland, Polen, Slowakije en Cuba.

The History of Armenia volgt zeer nauwgezet de Armeense geschiedenis vanaf 500 voor Christus tot en met 2006. Tweeënhalfduizend jaar in 227 bladzijden. Payaslian verklaart in zijn inleiding dat hij landkaarten achterwege heeft gelaten, omdat zijn boek op dat punt toch niet kan concurreren met de informatie die op internet te vinden is.

Had hij het maar wel gedaan, want kaarten hadden de lezer nog enig houvast kunnen geven bij het lezen van de eerste vier hoofdstukken, bijna de helft van het boek. Nu wordt er zo'n stortvloed aan personages, veldslagen, (inmiddels vaak niet meer bestaande) plaatsen en steeds verschuivende grenzen gegeven, dat het voor niet-ingewijden in de Armeense geschiedenis al snel begint te duizelen. Laat ik maar eerlijk zijn: ik vond de eerste vier hoofdstukken een straf om te lezen.

Door de grote nadruk op leiders en veldslagen, maakt het eerste gedeelte van het boek een eenzijdige indruk. Alleen in de beschrijving van de negende eeuw na Christus en de periode van het Ciliciaanse Koninkrijk (twaalfde tot en met veertiende eeuw) wordt ingegaan op onderwerpen als taal, cultuur, religie, sociale structuur en het rechtssysteem.

Payaslian roemt het Ciliciaanse koninkrijk, omdat de Armeense cultuur opmerkelijke ontwikkelingen doormaakt in het kosmopolitische klimaat van die tijd. De uitwijding die dan volgt is me veel te summier en dat is jammer.

Een stuk interessanter wordt het vanaf het vijfde hoofdstuk: de Armeense geschiedenis vanaf de negentiende eeuw. Vanaf dat moment neemt Payaslian meer ruimte om op details in te gaan en krijgt het boek een minder opsommend karakter. De informatiedichtheid blijft enorm, maar de beschrijving van de gebeurtenissen is vaak beklemmend en zo relevant voor het huidige functioneren van Armenië dat ze nauwelijks aan actualiteit heeft ingeboet.

Payaslian beschrijft op heldere en overzichtelijke wijze de ontwikkelingen van de laatste twee eeuwen in Armenië. De opkomst van Rusland als machtsfactor in de Kaukasus. De aanloop naar en het zich voltrekken van de Armeense genocide door de Turken in 1915. Het ontstaan van de Armeense republiek in 1918 en het opgaan daarvan in de Sovjet-Unie in 1920. Het verloop van zeventig jaar communisme en wat de positieve en negatieve gevolgen daarvan waren. De kwestie Nagorno-Karabach en de bloedige oorlog over de regio met buurland Azerbeidzjan. Het is ook leerzaam om te lezen hoe het conflict in Nagorno-Karabach en de grote aardbeving van 1988 uiteindelijk medebepalend waren voor het einde van het communistische tijdperk in Armenië.

Daarna worden de jaren van onafhankelijkheid, sinds 1991, beschreven, met alle mogelijkheden en moeilijkheden van dien. De invloed en betrokkenheid van de grote Armeense diaspora komt ook uitgebreid aan bod. Met bijna een miljoen Armenen in de Verenigde Staten en Canada speelt deze een belangrijke rol in het hedendaagse Armenië.

Dat professor Simon Payaslian, als Armeense Amerikaan woonachtig te Boston, bij het schrijven van de geschiedenis van zijn land soms enige Armeense sentimenten en emoties niet schuwt, is hem vergeven. Bij zijn beschrijving van de oorlog in Nagorno-Karabach kunnen wel een aantal kanttekeningen geplaatst worden wat betreft de volledigheid. En van zijn heimwee naar stukken land die vroeger Armeens waren, maar nu niet meer, maakt hij geen geheim.

Over het geheel genomen is The History of Armenia een heldere en zeer breed onderbouwde studie over een volk en een land dat meer heeft meegemaakt dan het lief is. Als kennismaking met de Armeense geschiedenis en om de huidige ontwikkelingen in Armenië te begrijpen, is The History of Armenia een nuttig boek.