Overstromingsramp in Hongarije
László Marácz
In grote delen van Hongarije heeft de regering de noodtoestand uitgeroepen vanwege overstromingen. Zo'n 265 gemeenten, verspreid over twaalf provincies, hebben te kampen met wateroverlast ten gevolge van rivieren die buiten hun oevers zijn getreden. De ramp heeft landelijke omvang gekregen omdat dit keer niet alleen de grote rivieren als de Donau en de Tisza sterk gezwollen zijn, maar ook de kleinere rivieren die hierin uitkomen.
De belangrijkste oorzaak voor het snel stijgende water in de Hongaarse rivieren is dat het sinds de tweede helft van mei al drie weken buitensporig regent in het land. Op sommige dagen, zoals op 16 mei, viel er in 24 uur net zoveel water als normaal in de hele maand mei.
De gevolgen van de overstromingen zijn rampzalig. Inmiddels hebben al zo'n vierduizend mensen hun huizen verlaten. De situatie is het meest dramatisch in het noordoosten van het land, vooral in de provincie Borsod-Abaúj-Zemplén in de omgeving van de stad Miskolc, waar veel mensen hun huizen moesten verlaten en sommige dorpen van de buitenwereld afgesloten zijn.
Het hardst getroffen is het dorpje Edelény, waar op 4 juni de dijken doorbraken. De hele bevolking van de gemeente moest ontzet worden. De meeste slachtoffers hebben onderdak gevonden bij vrienden en kennissen elders in het land.
De Hongaarse regering onder leiding van premier Viktor Orbán, die recentelijk is aangetreden, probeert met man en macht het tij te keren. Inmiddels zijn 21.000 personen actief in de strijd tegen het water, onder wie professionals als militairen, politieagenten en brandweerlieden, maar ook veel vrijwilligers van burgerwachten die de getroffen bevolking hulp bieden.
In de getroffen plaatsen wordt tevens per helikopter en per boot gesurveilleerd om de bezittingen van de slachtoffers te beschermen tegen diefstal. Er wordt ook hard gewerkt om de dijken te verstevigen die op springen staan.
Uit voorzorg worden gebouwen en monumenten beschermd, ook in de hoofdstad Boedapest, waar delen van de binnenstad dreigen onder te lopen. Langs belangrijke infrastructuur als de spoorweg tussen Wenen en Boedapest, die voor een deel langs de Donau loopt, worden nooddijken aangelegd.
Het belangrijkste wapen in de strijd tegen het snel stijgende rivierwater zijn zandzakken, waarmee bestaande dijken worden verstevigd en nieuwe dijken tijdelijk worden aangelegd. Door de omvang van de ramp is er een tekort aan zandzakken. De Hongaarse regering heeft de landen van de Europese Unie gevraagd om nog eens drie miljoen zandzakken nadat ze eerder al twee miljoen zandzakken had gekregen.
De overstromingen in Midden-Europa worden een elk jaar terugkerend drama. In het voor- en najaar treden ten gevolge van hevige regenval rivieren in Midden-Europa, zoals in Hongarije, buiten hun oevers. Dit laat verwoestende sporen na voor mens, milieu en infrastructuur.
Een van de belangrijkste oorzaken van de jaarlijks terugkerende overstromingen is het achterstallige onderhoud aan de dijken. Acht jaar neoliberaal beleid in Hongarije, onder leiding van de voormalige socialistische regering van premier Ferenc Gyurcsány, heeft Hongarije niet alleen in een financiële crisis gestort, maar ook nagelaten fundamentele overheidstaken, zoals het onderhoud aan dijken, uit te voeren.
Maar niet alleen de overheden hebben steken laten vallen, ook de bevolking gaat slordig om met de eigen natuurlijke hulpmiddelen die bescherming bieden tegen wateroverlast. Door de illegale houtkap op heuvels en in valleien wordt regenwater niet meer afdoende opgevangen. Hierdoor kan het zonder obstakels snel de rivieren instromen, die vervolgens razendsnel aanzwellen en de dijken onder druk zetten.
Er zal iets gedaan moeten worden aan de structurele problematiek van wateroverlast in Midden-Europa. Als er ieder jaar ten gevolge van te veel regenwater, dat mogelijk samenhangt met de gevolgen van klimaatverandering, de rivieren buiten hun oevers treden, zullen de nationale overheden in dit deel van Europa samen met de Europese Unie een plan moeten ontwikkelen om overstromingen te voorkomen.
Het lijkt daarom verstandig dat de nieuwe regering van Viktor Orbán, die de overheid wil versterken, een plan ontwikkelt om Hongarije bestendig te maken tegen dit soort crises. De jaarlijkse schade die door de terugkerende wateroverlast ten gevolge van uit hun oevers tredende rivieren wordt veroorzaakt, is enorm. Voor mens en natuur.
Enig lichtpuntje deze keer is dat er een nationale verbroedering is ontstaan om de slachtoffers en de getroffen regio's te helpen. Naast de Hongaarse regering zijn ook maatschappelijke organisaties in beweging gekomen om de rampzalige gevolgen van de overstromingen op te vangen. Het Hongaarse Rode Kruis en de Hongaarse satellietzender Donau TV zijn inzamelingsacties gestart om de eerste nood te lenigen. In sommige zwaar getroffen regio's, zoals Noordoost-Hongarije, zullen mogelijk hele dorpen opnieuw moeten worden opgebouwd.