Hans van de Veen
Albanië
Kit Publishers/Oxfam Novib
Amsterdam 2008
130 blz.
ISBN 90 6832 692 5
€14,50

Albanië op weg

Alberic Pater

Tirana is een van de laatste Europese hoofdsteden zonder McDonald's. Waart in deze stad nog de geest rond van Enver Hoxha, die cafés en restaurants haatte? Of zijn de onbetrouwbare energievoorziening, aanhoudende corruptie en het gebrek aan ondernemerschap betere verklaringen voor de afwezigheid van dit baken van westerse vooruitgang?

Na het lezen van Albanië in de KIT-landenreeks kan de lezer concluderen dat Albanië anno 2009 sterk door het verleden wordt bepaald. De geografische ligging maar ook zijn wantrouwen en verzet tegen buitenlandse invloeden heeft het land sterk geïsoleerd. Een gepolijste 'goudgele M' past niet in de gesloten cultuur en het ontoegankelijke berglandschap van Albanië.

In deze gids schetst Hans van de Veen, naar eigen zeggen, een beeld van 'een van de meer dynamische economieën van Europa'. De auteur heeft een missie: de lezer overtuigen van het potentieel van Albanië. Dat betekent vechten tegen een imago van corruptie, piramidespelen, bloedwraak en huurmoordenaars. Van de Veens antiserum is de beschrijving van de positieve ontwikkelingen in het land.

De auteur gaat daarbij niet voorbij aan de grote achterstand van Albanië. Het land heeft nog steeds het laagste bruto nationaal product van Europa en kampt met klassieke ontwikkelingsproblemen als corruptie, slechte infrastructuur, ontvolking van het platteland en kindersterfte.

Maar de 'kleine nieuwsberichten' die van de Veen beschrijft, zijn hoopgevend. Door kleinschalige initiatieven op het gebied van milieubescherming, vrouwenrechten en corruptiebestrijding worden stapjes in de goede richting gezet.

Het boek beschrijft diverse aspecten van Albanië en zijn samenleving. Daarin vormt de (politieke) geschiedenis van het land een belangrijk ankerpunt. Niet verwonderlijk voor een auteur met een achtergrond in politicologie. Albanië is getekend door vierhonderd jaar Turkse overheersing en bijna veertig jaar Hoxha-dictatuur, die door Van de Veen uitgebreid beschreven worden. De recente geschiedenis - de piramidespelen, de Kosovo-crisis en de ontluikende civil society - behandelt hij in korter bestek.

Van de Veen beschrijft hoe de introductie van de markteconomie in Albanië eind twintigste eeuw is uitgelopen op een desillusie. Na decennia van dictatuur en totale isolatie, zou de Albanian Dream - een Mercedes voor de deur - voor iedere Albanees mogelijk worden. Natuurlijk was dit onrealistisch, maar daarnaast is er nauwelijks sprake geweest van structurele economische ontwikkeling vanwege een corrupte overheid en een bevolking die haar geld liever 'investeert' in piramidespelen en flatscreens dan in productiemiddelen.

Desondanks is Albanië volgens de auteur een land met potentie. Vooral het toerisme zou het land kunnen opstuwen naar grote hoogten. Hier neigt Van de Veen mijns inziens naar vakantiewensdenken; een val waarin al veel ontwikkelingsdeskundigen zijn getrapt. De gedachte dat een exotische kust, ongerepte natuur en idyllische dorpjes toeristenstromen trekken en grote welvaart brengen, is naïef. Zonder infrastructuur, adequate accommodatie en goede verbindingen met bestaande toeristencentra zal toerisme in Albanië een marginale bezigheid blijven.

In de Tourism Competitiveness Index (2007) van het World Economic Form neemt Albanië de negentigste plaats in van de 140 landen. Kortom, een concurrerende Albanese toeristenindustrie als motor voor ontwikkeling lijkt op dit moment een andere Albanian Dream.

Niettemin heeft Van de Veen een evenwichtig en goed leesbaar naslagwerk over Albanië geschreven. Voor de geïnteresseerde vakantieganger biedt de gids zinvolle verdieping en voor studenten vormt het een goed startpunt voor werkstukken. Voor de optimistische lezer is Van de Veen geslaagd in zijn missie om Albanië als land met potentie neer te zetten.

Ik ben ervan overtuigd dat het land sinds het einde van de twintigste eeuw flinke vooruitgang heeft geboekt, maar er is nog een lange weg te gaan om de achterstand in te halen. Pas wanneer er wordt geïnvesteerd in behoorlijk bestuur en infrastructuur, zal McDonald's zijn deuren openen in Tirana.