Ismail Kadare
Een noodlottig diner
Vertaald uit het Albanees door Roel Schuyt
Uitgeverij Van Gennep
Amsterdam 2011
ISBN 9789461640314
€18,90

Verdachte ben je

René Does

Ik moet bekennen dat ik nog nooit een boek van de Albanese schrijver Ismail Kadare had gelezen. Natuurlijk had ik wel regelmatig lovende woorden over Kadare van recensenten en andere schrijvers gelezen en vernomen dat hij al jaren geldt als een belangrijke kandidaat voor het ontvangen van de Nobelprijs voor de Literatuur. Maar nu ik de nieuwste vertaling van Kadare, de roman Een noodlottig diner uit 2008, heb gelezen, weet ik zeker dat er nog meer boeken van Kadare zullen volgen.

Een noodlottig diner gaat over twee artsen in het Albanese stadje Gjirokastër (de geboortestad van Kadare), Gurameto de Grote en Gurameto de Kleine, en met name over de eerste. Tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft Gurameto de Grote bij zich thuis een diner georganiseerd met een officier van het Duitse bezettingsleger, want dit was een studievriend van hem uit zijn Duitse studententijd. Hoewel hij gijzelaars uit de stad weet vrij te pleiten bij zijn studievriend, houdt Gurameto de Grote een ongemakkelijk gevoel over aan het diner. Het zou zich wel eens tegen hem kunnen keren…

Het bijzondere van het lezen van Een noodlottig diner was dat ik het zowel een plezierige als een verontrustende ervaring vond. Kadare hanteert een lichte verteltoon met humor en sprookjesachtige elementen, zoals het vertellen van het oude sprookje uit Gjirokastër over de jongen die voor zijn vader een uitnodiging voor een diner moest wegbrengen, maar de uitnodiging bij een begraafplaats op een graf gooide, waarna de betreffende dode zich op de dinerafspraak meldde. Aan dit sprookje moesten de inwoners van Gjirokastër weer denken toen Gurameto de Grote zijn diner met zijn Duitse studievriend had.

De roman speelt zich af tijdens het roerigste deel van de Albanese geschiedenis, tijdens het decennium na de Tweede Wereldoorlog. Eerst was Albanië bezet door fascistisch Italië en daarna door nazi-Duitsland, om na de oorlog een stalinistische variant van het communisme te krijgen. In het begin van 1953 deed in Gjirokastër het bericht de ronde dat Stalin de stad zou bezoeken, maar dit ging vanwege de verslechterende gezondheid van de sovjetleider niet door. Ondertussen speelde in Moskou het zogenoemde dokterscomplot. Hier komen ook voor dokter Gurameto de Grote de moderne tijd en zijn diner tijdens de oorlog weer samen…

Het bijzondere van Kadare's roman is dat hij het politieke en het persoonlijke op indrukwekkende en dus ook op verontrustende manier met elkaar weet te verbinden. Kadare laat je voelen hoe een individu vermalen kan worden door historische en politieke ontwikkelingen en hoe een eenmalige ongelukkige persoonlijke daad dit kan losmaken, zelfs vele jaren later. 'Een verdachte, dat word je niet, dat ben je.'

Binnen 200 bladzijden laat Kadare een reeks ingrijpende historische ontwikkelingen uit de Albanese geschiedenis aan de lezer voorbij trekken. Hij vertelt over de bezetting in de oorlogstijd, over Albanië en Groot-Albanië (inclusief Kosovo en Çamëri in Noord-Griekenland), de 'nieuwe tijdstelling' die na de oorlog begint met de komst van het communisme, over 'de strijd tegen de dames die in de grote, voorname huizen woonden' en de politieke terreur van de mannen in lange jassen ('hoe langer de jas is die je draagt, hoe minder mededogen je zult hebben').

De grootheid van de schrijver Kadare is dat hij het persoonlijke verhaal van dokter Gurameto de Grote in het Albanese provinciestadje Gjirokastër laat uitgroeien tot een geschiedenis die zich voor je gevoel overal en voor iedereen zou kunnen afspelen.

In recensies van werk van Kadare die ik heb gelezen worden de vertalingen uit het Albanees van zijn Nederlandse vertaler Roel Schuyt geprezen. Dit lijkt mij na lezing van Een noodlottig diner ook volkomen terecht.