Guido Snel
Mr. Lugosi's butler
Uitgeverij De Arbeiderspers
Amsterdam 2008
268 blz.
ISBN 9978 90 295 6617 9
€17,95
Vermist en verdwenen
René Does
Op een regenachtige avond in 1996 in Den Haag rijdt Dorn, een jonge Nederlandse tolk bij het Joegoslavië-tribunaal, met zijn auto een man van zijn sokken. Dit blijkt Nermin te zijn, een Bosniër voor wie hij zojuist heeft getolkt.
Nermin is een taxichauffeur uit de tussen Kroaten en Bosniërs verdeelde stad Most aan de rivier de Bistra. Hij was getuige tegen de van oorlogsmisdrijven verdachte Kroaat Štuka (Snoek), die tijdens het oorlogsgeweld dat Most trof verantwoordelijk zou zijn geweest voor de volledige verdwijning van zijn Kroatische vriendin en jeugdliefde Jasmina Jagoda, drie jaar eerder.
Sindsdien gaat Nermin gewond door het leven. Dorn geeft Nermin na de aanrijding een lift naar Schiphol. Vlak voordat hij uitstapt, laat Nermin hem een foto van Jasmina zien (overigens een naaktfoto van haar bovenste helft).
De botsing met Nermin brengt in het leven van Dorn een reeks gebeurtenissen op gang. Nermin vraagt Dorn om het verhaal van Jasmina en hem op schrift te stellen. Dorn gaat op het voorstel in. Hij is geïntrigeerd door de foto van Jasmina en daarnaast ontevreden over zijn bestaan als forens tussen Amsterdam en Den Haag ('een lid van het nieuwe proletariaat').
Dorn reist naar een conferentie in Most waarop zowel hij als Nermin zullen spreken en die door het Nederlandse consulaat is georganiseerd om de etnische verzoening weer op gang te helpen. De achterdocht, 'dat gluiperige reptiel', jegens iedereen buiten de eigen etnisch groep is in Most niettemin nog altijd aanwezig, hetgeen Dorn hardhandig te weten zal komen en tot de verdwijning van Nermin zal leiden. Vier jaar later, in het begin van het nieuwe millennium, zullen Nermin en Jasmina echter terugkeren in het leven van Dorn.
Het verhaal van Dorn en Nermin wordt met grote vaart en verbeelding verteld in Mr. Lugosi's butler, de derde roman van Guido Snel, docent Servische en Kroatische letterkunde aan de Universiteit van Amsterdam. In het met spanning en humor doorspekte boek worden politieke en morele vraagstukken aan de orde gesteld, die de Joegoslavische oorlogen hebben opgeworpen en ter overdenking achtergelaten. Zijn er gradaties in het uitgeoefende geweld aan te brengen? Zijn vergelijkingen met de holocaust zinnig en terecht? Wie dragen er schuld? Wie moeten er berouw tonen? Is verzoening mogelijk en hoe moet die dan tot stand komen? Wie hebben er gelijk en wat is de waarheid?
Er blijken in Bosnië meerdere waarheden te bestaan, waarbij verschillende versies van de waarheid nog steeds etnisch gefundeerd zijn. Overigens vindt Dorn het Bosnische conflict meer 'een uit de hand gelopen voetbalwedstrijd'. Er komen regelmatig voetbalwedstrijden langs in het boek.
Maar het zijn in de eerste plaats de levensverhalen van de Bosnische moslim Nermin en de Bosnisch-Kroatische Jasmina die de roman zijn ruggengraat geven. Mr. Lugosi's butler is zowel een spannende en ontroerende als een actuele roman. Het is natuurlijk niet de eerste roman die de burgeroorlogen in voormalig Joegoslavië als onderwerp of achtergrond heeft, maar Guido Snel heeft een volwaardige Nederlandse bijdrage aan deze groeiende verzameling 'Joegoslavië-romans' geleverd.