Het establishment vecht terug
Vlad Nicolae
Amper vier maanden nadat Roemenië lid is geworden van de Europese Unie, verkeert het in een diepe politieke crisis. Ondanks lof vanuit Brussel voor de vooruitgang op het terrein van corruptiebestrijding die de afgelopen twee jaar onder leiding van voormalig minister van justitie Monica Macovei geboekt werd, lijkt het oude economische en politieke establishment de buik hiervan vol te hebben. Nadat Macovei half februari aan de kant werd gezet, schorste het parlement op 19 april president Traian Basescu, die haar steunde. De politieke crisis was geboren.
Eind 2004 werd Basescu president als kandidaat van de Alliantie DA, gevormd door zijn eigen Democratische Partij (PD) en de Nationale Liberale Partij (PNL). Hoewel in het parlement de sociaal-democratische PSD de meeste stemmen had gewonnen, benoemde Basescu de liberaal Calin Popescu Tariceanu tot premier, die een regering mocht vormen.
Toen in juni 2005 volgens opiniepeilingen de Alliantie DA op ongeveer 60 procent van de stemmen kon rekenen, werd op initiatief van Basescu binnen de alliantie besloten dat de regering af zou treden. Vervroegde verkiezingen zouden georganiseerd worden om een ruimere meerderheid in het parlement te behalen. Premier Tariceanu bedacht zich echter onder druk van zijn goede vriend Dinu Patriciu, oligarch, prominent liberaal en tevens eigenaar van Rompetrol, het grootste oliebedrijf van het land.
Basescu zou later verklaren spijt te hebben dat hij Tariceanu tot premier had benoemd: 'Ik had hem als partner gewild. Helaas heeft de heer Tariceanu ervoor gekozen partner te zijn van diegenen van wie hij tijdens de verkiezingscampagne afstand had genomen.' Behalve openlijke aanvallen op de premier plaatste Basescu een bom onder de liberale partij door toenadering te zoeken tot een groep partijprominenten die inmiddels uit de PNL gezet waren en de Basescu gezinde Liberale Democratische Partij (PLD) gevormd hadden.
Terwijl verdachten van corruptie huilden dat ze het slachtoffer waren van politieke bevelen van Macovei en Basescu, kwam vanuit Brussel lof voor de wijze waarop eindelijk de grote corruptie aangepakt werd. Voor het eerst werden belangrijke politici en zakenmensen, niet alleen degenen die banden hadden met de oppositie maar ook iemand als Dinu Patriciu, onderwerp van strafrechterlijke onderzoeken naar corruptie of fraude. Tevens werd het Securitate-verleden van prominenten aan de orde gesteld nadat de Securitate-archieven voor het eerst bestudeerd konden worden.In zijn toespraken stelde Basescu meerdere malen de corrupte verhouding tussen de politieke elite en de zakenwereld aan de orde. Nog meer vijanden maakte hij door in het Roemeense parlement naar aanleiding van een door een speciale commissie uitgevoerd onderzoek het communistische systeem van vóór 1989, onder luid boegeroep van de extremistische Groot Roemenië Partij van Vadim Tudor, te veroordelen. De openbaarmaking door Basescu van een 'briefje' waarin premier Tariceanu hem vroeg bij het Openbaar Ministerie te 'informeren' naar het onderzoek naar Dinu Patriciu was de druppel die voor zijn opponenten de emmer deed overlopen.
Terwijl Basescu openlijk in conflict kwam met het parlement door zijn uitspraak dat 'er parlementsleden zijn die wetten maken ten behoeve van misdadigers' en de PSD met een procedure dreigde om de president af te zetten, nam in peilingen de populariteit van zowel de premier als zijn Nationale Liberale Partij verder af.
Gebruikmakend van het excuus dat het land politiek in crisis verkeerde, werd door de regering-Tariceanu besloten de op 13 mei geplande verkiezingen voor het Europees Parlement uit te stellen. Door hun weigering dit regeringsbesluit te steunen werden de PD-ministers en de partijonafhankelijke maar door de president gesteunde minister van Justitie Macovei de laan uitgestuurd.
Het nieuwe minderheidskabinet Tariceanu-II bestaat uit liberalen en vertegenwoordigers van de Partij van de Hongaarse Minderheid. De meeste ministers zijn jong, onervaren en lijken sterk verbonden te zijn aan belangrijke zakenlieden. Hoewel de regering in het parlement op slechts 22 procent van de stemmen kan rekenen, kreeg ze het vertrouwen van bijna twee derde van het parlement, zodat vervroegde verkiezingen niet aan de orde zijn.
In opiniepeilingen staan immers alle partijen behalve de PD op flink verlies. De volksvertegenwoordigers vrezen voor hun lucratieve zetels. Om te onderstrepen dat het ministerie van Justitie 'in goede handen' is liet de vervanger van Macovei weten 'dat hij niet van plan was een Robin Hood te zijn nadat twee jaar lang het ministerie door een Jeanne d'Arc geleid was'.
Door het verraad van de liberalen maakte het initiatief van de PSD om de bij het volk populaire president wegens het schenden van de grondwet te schorsen, opeens kans. Hij zou zijn macht hebben misbruikt, de scheiding der machten hebben verkwanseld door zich te bewegen op het terrein van de premier en de rechterlijke macht, de stabiliteit ondermijnd hebben en zijn rol als bemiddelaar tussen de verschillende politieke partijen niet vervuld hebben.
Dat het Constitutioneel Hof geen bewijs kon vinden voor deze aantijgingen kon de pret niet bederven. Met 322 tegen en 108 voor stemden beide kamers van het Roemeense parlement vóór de schorsing van de president. Dertig dagen lang zullen zijn taken worden overgenomen door de voorzitter van de senaat, Nicolae Vacaroiu (PSD), waarna het volk zich in een referendum uit zal mogen spreken of het met deze beslissing kan instemmen.
De partijen die Basescu geschorst hebben (de sociaal-democraten, de liberalen, de conservatieven, de nationalistische extremisten van de Groot Roemenië Partij en de vertegenwoordigers van de Hongaarse minderheid) zullen de één maand durende afwezigheid van Basescu goed benutten om beleidsinitiatieven die op zijn tegenstand konden rekenen, aan te nemen. Zo zal binnen de nationale veiligheidsstructuren, waarin de president een belangrijke rol heeft, waarschijnlijk de beslissing genomen worden de Roemeense troepen uit Irak terug te halen.
Daarnaast heeft een parlementaire commissie besloten dat tijdens de campagne de zendtijd op de nationale tv-zenders niet verdeeld zal worden tussen de voor- en tegenstanders van Basescu, maar tussen de verschillende politieke partijen volgens de zetelverdeling in het parlement. De geschorste president krijgt zelf geen campagnetijd en zal slechts te zien zijn in de zendtijd van zijn Democratische Partij.
Vijftien jaar lang liet het systeem zien te kunnen functioneren volgens het principe 'strijd tijdens verkiezingscampagnes, vervolgens elkaar met rust laten'. De politici van de verschillende partijen hebben met elkaar de transitieperiode meegemaakt, weten precies waarmee ze elkaar kunnen chanteren en hebben elkaar dus nodig. Het feit dat de Partij van de Hongaarse Minderheid blijkbaar aan één tafel kan zitten met de extremisten van de Groot Roemenië Partij zegt wat dit betreft genoeg.
Het politieke en economische establishment heeft de handschoen die door Traian Basescu is toegeworpen keihard teruggegooid, terwijl het openlijk klaagt 'genoeg te hebben van ruzies en naar rust te verlangen'. Uiteraard heeft Basescu ook fouten gemaakt. Hij zoekt het conflict op en is geen bruggenbouwer. Maar bruggen kunnen pas gebouwd worden als de puinhopen opgeruimd zijn.