Extreemrechts rukt op

René Does

Hevige rellen en een spoor van vernielingen door een dronken meute in het Moskouse stadscentrum na een verloren voetbalinterland (waarschijnlijk ook als er gewonnen zou zijn). Dagelijks molestaties van gekleurde buitenlanders en vertegenwoordigers van etnische minderheden. Extreemrechts komt naar buiten in Rusland, en vaak op gewelddadige wijze.

In postcommunistisch Rusland is een waaier aan extreemrechtse partijen opgericht, zoals Russische Nationale Eenheid, het Nationaal Front, de Vrijheidspartij, Russische Actie en Zwarte Honderd.

Het extreemrechtse geweld van de laatste tijd komt vooral van het groeiende leger skinheads, die politiek vertegenwoordigd zijn door de Nationale Volkspartij (NNP) van Aleksandr Ivanov-Soecharevski en zich ook als voetbalhooligans manifesteren. De NNP heeft 'russisme' als ideologie en is voorstander van een blank Europa onder Russische leiding.

Kleurlingen worden 'ratten' en 'kakkerlakken' genoemd, die uit het Russische huis moeten worden verwijderd. De partij voert actie tegen consumptiegoederen met niet-blanke uiterlijkheden of oorsprong, zoals rijst van Uncle Ben en Aziatische elektronica.

Het aantal Russische skinheads wordt geschat op tien- tot dertigduizend. Ze wonen bijna allemaal in de vijf grootste steden van het land.

De gewelddadige aanhang van extreemrechtse partijen bestaat voornamelijk uit sociaal-economische marginalen en veteranen van de laatste twee oorlogen die Rusland heeft gevoerd, in Tsjetsjenië. Zulke partijen zijn zo zichtbaar in Rusland, omdat racistische en xenofobe acties en uitingen nauwelijks tegenacties oproepen in de publieke opinie en bij overheidsdiensten, waaronder de politie.

In Rusland speelt nu de discussie of het verbieden van extreemrechtse groeperingen zin heeft. In ieder geval is recent door de Staatsdoema een wet aangenomen die de registratie van 'extremistische' partijen en groeperingen verbiedt.

Deze wet lijkt echter voornamelijk symboolpolitiek: ze kwam tot stand na protesten van buitenlandse ambassades wegens extreemrechts geweld tegen hun landgenoten en bovendien zijn er in Rusland al genoeg wetten die racistische en nazistische uitingen verbieden. Geweld en openbare dronkenschap zijn natuurlijk ook niet toegestaan.

Daarnaast vrezen mensenrechtenorganisaties en legale politieke partijen, waaronder de Communistische Partij, dat de autoriteiten de nieuwe wet kunnen misbruiken tegen partijen en protestacties die hen onwelgevallig zijn. Het bestaande beleid tegen racistisch geweld moet gewoon beter worden uitgevoerd, aldus de critici van de wet.

In Rusland rukt uiterst rechts dus ook op. Vooraanstaande politieke commentatoren en sociale wetenschappers waarschuwen de bestuurders dat zij beter moeten luisteren naar de grieven van de gewone burgers.

De politicoloog Aleksej Kiva wijst op de 'Franse lessen' uit de laatste presidentsverkiezingen in dat land en raadt de Russische autoriteiten aan meer aandacht te besteden aan de bestrijding van de sociaal-economische tweedeling, de criminaliteit en de corruptie. De socioloog Emil Païn waarschuwt: 'Nationalisme wordt gevaarlijk wanneer de samenleving het gevoel voor haar gevaarlijke kanten verliest.'