De pitertsy van Poetin

René Does

Een nieuwe politieke leider brengt nieuwe bestuurders met zich mee. In het geval van de Russische president Vladimir Poetin zijn dat veel pitertsy (Petersburgers), mensen uit zijn geboortestad Sint Petersburg ('Piter' in de volksmond). In het landelijke Russische bestuur onder Poetin is sprake van een piterizatsjia.

Momenteel bestaat de groep van naaste raadgevers en bestuurders rond Poetin uit een mix van Petersburgers en overgebleven leden van de 'Familie' rond oud-president Boris Jeltsin. Twee bekende Familieleden zijn premier Michaïl Kasjanov en Aleksandr Volosjin, het hoofd van de presidentiële administratie.

Lokale en regionale vriendjespolitiek (mestnitsjestvo en zemljatsjestvo in het Russisch) zijn belangrijke politieke krachten in alle landen van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten. Persoonlijke contacten zijn hier dikwijls belangrijker dan politieke organisaties en structuren. Zo bracht Jeltsin een 'Jekaterinboerg-clan' met zich mee naar Moskou en zijn in Oekraïne politieke leiders vaak afkomstig uit Dnepropetrovsk.

Poetin heeft dus pitertsy naar Moskou gehaald. Het gaat om mensen (bijna allemaal mannen) die elkaar kennen uit hun vroegere carrière binnen het bedrijfsleven, het stadsbestuur en de universiteiten van Sint Petersburg. Soms zijn het persoonlijke vrienden van elkaar. De meeste zijn ook in Sint Petersburg (Leningrad) geboren, maar dat hoeft niet per se. De meeste pitertsy zijn generatiegenoten van Poetin (net 50 geworden) - veertigers en begin vijftigers.

De regionale personeelskeuze wordt Poetin niet kwalijk genomen. Russen beschouwen het als een logische zaak. Zo zei Grigori Javlinski, de altijd kritische leider van de sociaal-liberale politieke partij Jabloko: 'Is het goed dat de president met persoonlijke bekenden werkt? Wat moet hij anders, met onbekenden werken? Hij heeft immers geen eigen politieke partij.'

De pitertsy vormen echter geen monoliete eenheid. Binnen de groep is een duidelijke tweedeling te maken tussen 'liberalen', bestuurders met liberale economische denkbeelden uit het bedrijfsleven en het economisch bestuur, en 'tsjekisten', mensen die net als Poetin carrière hebben gemaakt in de staatsveiligheidsdiensten en soms autoritair kunnen optreden.

Een andere subgroep bestaat uit de tsjoejbajsovtsy, medestanders van de eveneens uit Sint Petersburg afkomstige Anatoli Tjsoebajs, de economische paus uit de Jeltsin-tijd en thans directeur van het landelijke elektriciteitsbedrijf EES Rossii.

A.A. Moechin telt in zijn zeer gedetailleerde boek over president Poetin en de pitersty* 34 namen van landelijke topbestuurders die Poetin terzijde staan. Wie zijn de belangrijkste? Allereerst drie persoonlijke vrienden van Poetin. De belangrijkste is Sergej Ivanov (49), sinds maart 2001 de Russische minister van Defensie. De intelligente en positief ingestelde Ivanov wordt als een potentiële opvolger van Poetin getipt.

De tweede vriend is Nikolaj Patroesjev (51), Poetins opvolger als hoofd van de staatsveiligheidsdienst FSB. Ook een goede vriend van Poetin is Viktor Tsjerkesov (52), de gevolmachtigde van de president in het noordwestelijke federale district, één van de zeven federale districten die als intermediaire bestuurslaag tussen Moskou en de 89 regio's zijn opgericht.

Een aparte vriendschap is er met het hoofd van de Russische Rekenkamer, Sergej Stepasjin (50), die vóór Poetin in 1999 enkele maanden premier was. Tussen de Poetins en de Stepasjins bestaat een gezinsvriendschap.

De andere 31 bestuurders zijn vertrouwelingen en naaste raadgevers van Poetin. Belangrijk is de jurist Dmitri Kozak (43), thans vice-voorzitter van de presidentiële administratie. Kozak is een geweldige netwerker die altijd blijft glimlachen. Hij wordt 'de rechterhand van Poetin' genoemd. 'Kozak lijkt op te treden als de informele organisator van de Petersburgse groep in Moskou. Hij verzamelt het gezelschap regelmatig om ergens buiten de stad bier te drinken en uit te zweten in de banja', aldus Moechin.

De belangrijkste economische raadgevers van Poetin zijn German Gref (38), 'de Duitser', sinds mei 2000 de minister van Economische Ontwikkeling en Handel, en Andrej Illarionov (41), Poetins persoonlijke adviseur binnen de presidentiële administratie. Moechin prijst Illarionov om zijn overtuigingskracht: 'Illarionov is in staat om een ieder van wat dan ook te overtuigen.' Aan de andere kant is Illarionov 'een introverte man met een ontoegankelijk karakter'.

De persoonlijke zakelijke belangen van Poetin worden beheerd door de 'nieuwe oligarch' Vladimir Kogan (39), die grote belangen heeft in het Russische bankwezen en de telecommunicatie en vroeger directeur was van de Russisch-Nederlandse jointventure Petrovsky Trade House.

De twee laatste pitertsy die hier worden genoemd zijn de uitermate vriendelijke Igor Setsjin (42), de vice-voorzitter van de presidentiële administratie die de persoonlijke kanselarij van Poetin leidt, en Aleksej Koedrin (41), Poetins naaste economische medewerker in zijn Petersburgse tijd en nu vice-premier en minister van Financiën.

De opmars van uit Sint Petersburg afkomstige landelijke bestuurders lijkt voorlopig niet te stoppen. Moechin somt een flinke kandidatenlijst op van enkele tientallen personen die in de nabije toekomst tot de hoogste bestuursfuncties van Rusland opgeroepen kunnen worden. Het gaat om mensen die in de landelijke departementen in Moskou dicht tegen de top aanzitten of binnen Sint Petersburg de hoogste leidinggevende functies bezetten, zoals Tejmoeraz Bollojev, de directeur van de succesvolle Petersburgse bierfabriek Baltika.