'Onze Guus'

René Does

Na de knappe 2-0 overwinning tegen Zweden op het Europees Kampioenschap Voetbal sloeg de euforie toe in Rusland. De voorronde was overleefd en nu zou het Nederlands elftal in de kwartfinale met zijn eigen wapen, namelijk totaalvoetbal, worden verslagen.

Helaas voor de Nederlandse voetbalfans kwam deze voorspelling volkomen uit. Daarna was de koek op en verloor Rusland in de halve finale met 3-0 kansloos tegen Spanje. Toch werden de voetballers en hun begeleiders na hun terugkeer in Moskou als helden onthaald, want de prestaties waren boven verwachting.

Na de 3-1 overwinning op Nederland was er helemaal een uitbarsting van blijdschap, trots en euforie. In Moskou gingen een half miljoen mensen de straat op om te feesten. Dit was de grootste spontane volksoploop sinds de viering van de overwinning op nazi-Duitsland in 1945.

De bezoekers in een restaurant in Koersk kochten alle champagne op om elkaar en het restaurant onder te spuiten. Talloze meisjes reden in cabriolet in bikinitopje of zelfs topless rond. Op de Krim werd in enkele uren tijd een gipsen standbeeld van Guus Hiddink opgericht. Inmiddels heeft de eerste jongensbaby de naam Guus gekregen: Guus Gorodnikov in het stadje Bolotnoje in de provincie Novosibirsk.

Na de winst van Zenit Sint Petersburg in het UEFA-Cup-toernooi onder leiding van de Nederlandse trainer Dick Advocaat zat de verrassing van het Russische elftal er al aan te komen, want de kern ervan bestaat uit Zenit-spelers. Er worden twee verklaringen aangevoerd voor het succes van het nationale team: het vakmanschap van Guus Hiddink en de instroom van oliedollars in het voetbal.

Het succes op het EK moet een vervolg krijgen. Zo gaat Roman Abramovitsj 55 miljoen dollar investeren in de ontwikkeling van het jeugdvoetbal. Het Ministerie van Sport legt daar voor de periode 2009-2011 4,5 miljard roebel (ruim 100 miljoen euro) bij. Rusland wil zich kandidaat stellen voor de organisatie van de WK Voetbal van 2018.

Voorheen zou zo'n succes als op het afgelopen EK een uitverkoop van spelers naar West-Europese topclubs betekenen, maar nu valt dit sterk te bezien. Ook in Rusland kunnen spelers tegenwoordig enorme salarissen verdienen. Zo vangt spelverdeler Andrej Arsjavin bij Zenit 63.000 euro per week. Het is niet verwonderlijk dat in het Russische team maar één 'legionair' speelde: Ivan Sajenko van het Duitse FC Nürnberg. Alle anderen spelen gewoon bij Russische clubs.

Het sterke optreden van het nationale voetbalelftal is voor de Russische voetbalfans het symbool bij uitstek van de politieke en economische wederopstanding van Rusland onder Poetin. Om dit de aan rest van de wereld duidelijk te maken moet Rusland een 'voetbalgrootmacht' blijven.

Het uitbundige 'voetbalpatriottisme' na de overwinning op Nederland was echter ook een uiting van het groeiende nationalisme onder Russen. De nationale ploeg was voor het eerst een echt Russisch elftal om trots op te zijn. Zo haalde de Sovjet-Unie in 1988 bijvoorbeeld de finale tegen Nederland, maar dat succesteam was in wezen een versterkte versie van het Oekraïense Dinamo Kiev.

Wie tijdens het EK niet over voetbal wilde praten, kon als reactie de vraag krijgen of hij soms geen Rus was. De schrijfster en columniste Valerija Novodvorskaja is zo'n eeuwige dissidente die niets van de voetbalhysterie moest hebben.

Voor het radiostation Echo Moskvy zei zij op 26 juni in een interview: 'Het lijkt mij dat dit geen opleving is van patriottisme, maar van idiotie. Als er in ons land al iets opnieuw ter been komt, dan is het idiotie. En wel in zijn meest vulgaire en schreeuwerige vorm. (…) Als dit zo doorgaat, vind ik dat sport moet worden verboden.'

Om van het voetbalsucces nog meer een nationaal Russisch succes te maken, wordt de grote man erachter, de Nederlandse en dus buitenlandse coach Guus Hiddink, beetje bij beetje genationaliseerd. President Dmitri Medvedev bood Hiddink niet zonder reden het Russische staatsburgerschap aan.

Veel Russen spreken inmiddels over 'nasj Guus', 'onze Guus'. Wie in Rusland tot nasji (de onzen) wordt gerekend, is pas echt geaccepteerd en opgenomen in de liefde van het volk.