Weduwe van Isaak Babel overleden

Nicole de Boer

Op 12 september overleed Antonina Pirozjkova, de weduwe van de schrijver Isaac Babel, op 101-jarige leeftijd. Dat maakte haar kleinzoon, Andrej Malajev Babel, bekend.

Isaak Babel staat in Rusland en daarbuiten te boek als een groots verhalenverteller. In de jaren ’20 van de vorige eeuw werd De Rode Ruiterij gepubliceerd, een verhalenbundel over geweldsuitbarstingen tijdens de Pools-Russische oorlog van 1920, waar Babel als correspondent getuige van was.

Later volgden het autobiografische verhaal De geschiedenis van mijn duiventil over de pogroms in 1905 in Odessa en de Odessa verhalen, over het joodse criminele milieu, die zich afspelen in de wijk Moldavanka.

Antonina Pirozjkova werd in 1909 geboren in een dorp in Siberië. Zij bleek een buitengewone aanleg voor wiskunde te hebben. Toen haar vader overleed, begon zij op viertienjarige leeftijd bijlessen wiskunde te geven om het gezin te onderhouden. In Tomsk volgde zij een opleiding tot ingenieur. Daarna verhuisde zij naar Moskou.

Als eerste vrouw raakte zij betrokken bij de aanleg van de Moskouse metro. Zij was medeverantwoordelijk voor de constructie van de mooiste stations: Majakovskaja, Paveletskaja, Kievskaja en Arbatskaja.

Begin jaren ’30, kort nadat ze in Moskou was komen werken, ontmoette ze Babel. Zij was 23, hij was 38 en gescheiden van zijn eerste vrouw. In 1934 gingen ze samenwonen en in 1937 werd hun dochter Lydia geboren.

In 1939 werd Babel door de NKVD gearresteerd. Pirozjkova begeleidde haar man naar de Ljoebljanka gevangenis. Daar werd hij gemarteld en gefusilleerd.

Het duurde tot 1954 tot Pirozjkova iets vernam van het lot van haar man. Zij ontving een overlijdensakte met een – naar later bleek – foutieve datum van overlijden. In datzelfde jaar werd Babel gerehabiliteerd.

Pas in de jaren ’90, toen de KGB-archieven opengingen, kwam de juiste informatie over Babels dood boven water. Tijdens langdurige ondervragingen had hij bekend een Trotskist en een spion voor Frankrijk te zijn. Na negen maanden kreeg hij een proces van 20 minuten in de werkkamer van Beria. Een dag later, op 27 januari 1940, werd hij gefusilleerd in de Loebljanka.

Het is mogelijk dat zich in de KGB-archieven nog manuscripten van ongepubliceerde verhalen of romans van Babel bevinden, die geconfisqueerd waren bij zijn arrestatie.

Pirozjkova heeft altijd zorg gedragen voor zijn literaire nalatenschap. Na zijn rehabilitatie heeft ze zich hard gemaakt voor de herpublicatie van zijn verhalen. In 1957 kwam een door Ilja Ehrenburg ingeleide, gecensureerde versie van zijn Verzameld Werk uit. Pas in 1990 verscheen het Volledige Verzamelde Werk van Babel in Rusland, samengesteld en geredigeerd door Pirzozjkova, waarin ook zijn dagboeken zijn opgenomen.

Pirozjkova zorgde eveneens voor herdenkingsdagen en hielp onderzoekers met hun research naar Babels werk. Halverwege jaren ‘90 emigreerde Pirozjkova op hoge leeftijd naar de Verenigde Staten, waar zij met haar dochter en kleinkinderen in Florida woonde tot haar dood. In 1996 verscheen er haar veelgeprezen boek At his side; the last years of Isaac Babel. In 2001 werd het ook in het Russisch gepubliceerd.

In het voorjaar van 2010 bezocht Pirozjkova op 100-jarige leeftijd Odessa, om te zien hoe het met de werkzaamheden aan een standbeeld voor Babel stond. De laatste jaren is er geld voor ingezameld en het zal begin 2011 worden onthuld.