Rusland weer graanimporteur
Jan Limbeek
De graanoogst in Rusland kan extreem fluctueren. Dit jaar is de oogst slecht, wat te meer opvalt omdat de oogst in 2008 en 2009 meer dan goed was. In 2009 oogstte Rusland 97 miljoen ton graan en in 2008 108 miljoen ton. De afgelopen jaren kon Rusland zelfs graan exporteren. Dit jaar is de oogst naar verwachting 60 à 65 miljoen ton. Ondanks een verbod op graanexport (zie www.prospekt-online.nl/.../graanexport.html), verwacht president Dmitri Medvedev graan te moeten importeren.
De lage Russische graanoogst komt door winterverliezen en vooral door de droogte van afgelopen zomer. In 23 van de 83 provincies heeft de hitte en de droogte de oogst gedecimeerd. In de Russische deelrepubliek Tatarstan bijvoorbeeld bedroeg de graanoogst dit jaar 668.000 ton graan. In 2009 en 2008 was dat 4,5 en 6,2 miljoen ton, dus zeven à negen keer meer.
Graan is een verzamelnaam van negen soorten, waarvan wereldwijd tarwe, rijst en maïs het meest geteeld worden. In Rusland is tarwe verreweg het belangrijkste gewas. Ongeveer 60 procent van de graanoogst bestaat uit tarwe. Daarna volgen gerst (gemiddeld 20 procent), haver, rogge en maïs (respectievelijk 6, 4 en 4 procent).
Rusland, Oekraïne en Kazachstan namen ongeveer 15 procent van de mondiale tarweproductie voor hun rekening in het seizoen juni 2009 - juni 2010. Komend seizoen zorgen zij naar verwachting voor driekwart van de daling van de mondiale tarweoogst. Voorspeld wordt dat de totale daling 23 miljoen ton zal bedragen. Dat is 3,5 procent minder, een vrij onbeduidende afname. De daling valt onder andere mee omdat de oogst in de VS goed is vanwege gunstige klimatologische omstandigheden.
Weliswaar steeg de wereldmarktprijs van tarwe met 60 à 80 procent sinds begin juli 2010, maar de prijs bevond zich toen op een erg laag niveau. En een deel van de prijsstijging komt door het Russische exportverbod dat vanaf 15 augustus geldt. In het seizoen 2008-2009 was Rusland samen met Canada nog de derde exporteur ter wereld, na de VS. Dat seizoen hadden de Russen een aandeel in de mondiale tarwe-export van 13 procent.
Eigenlijk gaat men er zowel in Rusland als wereldwijd vanuit dat de graanoogst in Rusland zich volgend jaar weer herstelt. Tenzij het weer wederom tegenvalt. De kans daarop is helemaal niet zo klein, want net zoals er twee goede oogstjaren kunnen zijn, kunnen er evengoed opeenvolgende slechte oogstjaren zijn. In het verleden is dat vaak genoeg voorgekomen.
Het Russische Ministerie van Landbouw beweerde aanvankelijk dat er geen graanimport nodig zou zijn. Dit zou waarschijnlijk kunnen kloppen, maar alleen als de graanschuren geheel geleegd zouden worden. Daar ligt zo'n 20 miljoen ton graan, waarvan bijna de helft tot de staatsreserve behoort. Indien volgend jaar de oogst tegenvalt, zijn er geen reserves meer.
Er is misschien voldoende graan om aan de binnenlandse vraag te voldoen, maar is er ook precies genoeg van de negen soorten waaruit dat graan bestaat? En in de juiste kwaliteit? Aan de andere kant wordt de binnenlandse vraag nu geschat op 75 à 80 miljoen ton, maar dat zou best minder kunnen zijn. Naarmate de prijs van graanprodukten stijgt, zal de vraag immers afnemen.
Als een deel van de voorraden in reserve blijft, dan moet Rusland zeker gaan importeren. Op 6 september gaf president Medvedev toe dat Rusland graan zou moeten importeren. Opmerkelijk was dat hij tegelijkertijd verwachtte dat het exportverbod zou kunnen worden opgeheven voor de afgesproken datum van 31 december, terwijl enkele dagen daarvoor premier Poetin aangaf het verbod te willen verlengen tot na de oogst van 2011.
Het importeren van graan, terwijl men het voorgaande jaar nog kon exporteren, is eigenlijk geen probleem, want de Russische overheid heeft honderden miljarden dollars in reserve. In 2009 leverde de Russische tarwe-export 2,7 miljard dollar op. Dit is nog geen procent van de totale export van 283 miljard dollar. Het instellen van het exportverbod was dan ook bepaald niet de enige mogelijkheid om de binnenlandse prijsstijging van graanproducten te beperken.
De betrouwbaarheid van Rusland in de ogen van de rest van de wereld werd door het exportverbod verder aangetast. Zo besloot Egypte, een belangrijke importeur van Russisch graan, de import voortaan te diversifiëren, wat het land ongeveer 800 miljoen dollar per jaar extra kost.