Medvedevs democratie

René Does

Rusland is niet geschikt voor democratie. Deze woorden sprak de Russische president Dmitri Medvedev op 10 september 2010 op het Politieke Wereldforum in de Wolga-stad Jaroslavl. Ze vielen met name de buitenlandse aanwezigen rauw op het dak. Medvedev leek weer eens de buikspreekpop van premier Vladimir Poetin, algemeen nog altijd beschouwd als de machtigste man van Rusland. Wat zei Medvedev nu precies?

Het jaarlijkse Politieke Wereldforum is een wat rare bijeenkomst, die dit jaar voor de tweede keer gehouden werd. Het forum wordt gepresenteerd als een Russische, politieke variant op het jaarlijkse World Economic Forum in het Zwitserse Davos. Dit jaar namen weer ongeveer vijfhonderd, grotendeels Russische politicologen en journalisten aan het forum deel.

De meeste buitenlandse politieke leiders waken ervoor om zich voor het karretje van de Russische leiders te laten spannen. Dit jaar waren alleen de premiers van Zuid-Korea en Italië, Li Men Bak en Silvio Berlusconi, aanwezig. Die laatste zei tegen de Russische aanwezigen: ‘Poetin en Medvedev zijn u door God gegeven.’

Toch zijn de Jaroslavl-bijeenkomsten in het politieke leven van Rusland twee keer achtereen belangrijke gebeurtenissen gebleken. Vorig jaar lanceerde Medvedev hier zijn campagne om Rusland te moderniseren onder de leuze ‘Rusland voorwaarts!’ Dit jaar ontvouwde hij zijn theorieën over hoe deze modernisering en democratisering met elkaar in verband staan. Het thema van het afgelopen Politieke Wereldforum was ‘De moderne staat: democratische standaarden en criteria van effectiviteit’.

De aanwezige journalisten waren overigens meer geïnteresseerd in twee actuele kwesties: het dreigende ontslag van de Moskouse burgemeester Joeri Loezjkov na zijn poging tweedracht te zaaien tussen Poetin en Medvedev en de vraag of Medvedev in 2012 een gooi zal doen naar een tweede presidentiële termijn. Maar op deze vragen ging Medvedev niet in.

Democratische standaarden
Toen Poetin president was (2000-2008), werd het begrip ‘soevereine democratie’ naar buiten gebracht: Rusland is een democratie, maar een democratie met eigen, specifiek Russische kenmerken. Toch zijn er vijf ‘universele democratische standaarden, standaarden van de staat van de 21ste eeuw’, aldus Medvedev op het forum in Jaroslavl.

Deze vijf standaarden, die volgens Medvedev in principe dus ook voor Nederland gelden, zijn:

1. De juridische verankering van humanitaire waarden en idealen.
2. Een hoge mate van innovatieve ontwikkeling. Dit betekent met name de bestrijding van armoede: ‘Armoede is een van de grootste bedreigingen voor de democratie. Een arm mens kan niet vrij zijn,’ aldus Medvedev.
3. De capaciteit van de staat om zijn burgers te beschermen tegen ‘de activiteiten van criminele groeperingen, zoals terrorisme, corruptie, drugshandel en illegale immigratie’.
4. Een hoog ontwikkelingspeil op het gebied van cultuur, onderwijs en communicatiemiddelen.
5. De overtuiging van de burgers dat zij in een democratische samenleving leven.

Modernisering kan niet zonder democratisering, aldus Medvedev. Hij deed hierbij ook een direct beroep op de Russische burgers door te stellen dat modernisering en democratisering van Rusland alleen mogelijk zijn als de Russen ook zichzelf moderniseren tot vrije mensen. ‘Een persoon (…) die bang is voor de staat, rechtshandhavende organen en concurrenten, kan zich niet aan modernisering wijden. Dit kan alleen een vrij mens.’

Internetdemocratie
Maar blijkbaar mag het van Medvedev ook niet meteen uit de hand lopen met de democratisering. Hij stelde dat het begrip ‘democratie’ in Rusland grote schade heeft opgelopen in de moeilijke jaren negentig, ‘toen de mensen democratie en het begrip welvaart door elkaar haalden’.

En hier bovenop zei hij dat Rusland nog een ‘heel jonge en onvoldragen democratie is’. ‘Onze politieke instituten zijn onvoldragen, onze partijen zijn onvoldragen en het partijsysteem heeft veel moedervlekken geërfd van het sovjetstelsel.’

Rusland ontwikkelt zich niettemin stapsgewijs in democratische richting, aldus de president. Hierop kwam Medvedev met de redenering die verbazing en teleurstelling tegelijk opriep in met name het buitenland. ‘Er wordt tegen ons gesproken over een parlementaire democratie. Onze Kirgizische vrienden zijn deze weg ingeslagen. Maar voor Rusland, en naar ik vrees ook voor Kirgizië, is een parlementaire democratie een catastrofe.’

Medvedev, die zich zeer op zijn gemak voelt bij alle digitale ontwikkelingen, zei zich voor te kunnen stellen dat het stadium van een parlementaire democratie kon worden overgeslagen en dat er in de toekomst direct kon worden overgegaan naar de vestiging van een directe democratie, ‘als mensen hun stem kunnen uitbrengen via internet’.

Samengevat luidt de hoofdstelling van Medvedev met betrekking tot democratie: Rusland democratiseert zich weliswaar, maar voorlopig is het niet, en mogelijk zelfs nooit, geschikt voor de vestiging van een parlementaire democratie.