Rusland: corruptie in onderwijs belicht
René Does
In het Russische onderwijs gaat jaarlijks 1,5 miljard dollar aan steekpenningen om, zo meldde de regeringskrant Rossijskaja Gazeta onlangs (www.rg.ru/2010/05/26/spravka.html). De gemiddelde steekpenning is 20.000 roebel (650 dollar) groot en wordt betaald voor zaken als een plaats in een kindercrèche, een plaats op een basisschool of een studieplaats op een instelling voor hoger onderwijs. Deze gegevens komen uit een recent onderzoek van het Ministerie van Binnenlandse Zaken van Rusland.
Er zijn twee verklaringen voor het feit dat corruptie in het Russische onderwijs een structureel verschijnsel is. Een: de basissalarissen in het onderwijs zijn laag. En twee: de maatschappelijke vraag naar goed hoger onderwijs is groter dan het aanbod.
Veel instellingen voor hoger onderwijs maken zich volgens het onderzoek schuldig aan corruptie, waaronder de Moskouse Staatsuniversiteit, de Boedjonny Militaire Academie voor Verbindingen, de Noordelijke Medische Universiteit, de Staatsuniversiteit van Kazan en de Universiteit voor de Spoorwegen in Rostov-aan-de-Don. Jaarlijks worden 500.000 einddiploma's voor de afronding van een hoger onderwijsopleiding 'gekocht' door ambtenaren, burgemeesters, politieagenten en andere overheidsdienaren.
Dat het onderwijs een van de meest gecorrumpeerde sectoren van de Russische samenleving is, is geen nieuws. Dit is al jaren het geval. Het interessante van de gegevens is dat ze afkomstig zijn van het Ministerie van Binnenlandse Zaken, waardoor het verschijnsel een officieel stempel heeft gekregen. Het zwaartepunt van de corruptie bleek verschoven van het hoger onderwijs naar het basis- en middelbaar onderwijs.
Eindexamen
Enkele jaren geleden was vooral het hoger onderwijs corrupt. Dit kwam doordat abituriënten van de middelbare school die wilden gaan studeren een toelatingsexamen voor een hoger onderwijsinstelling moesten afleggen. Om op een (vooraanstaande) universiteit of hogeschool aangenomen te worden, waren leerlingen en hun ouders bereid flink in de buidel te tasten om leden van toelatingscommissies om te kopen en de diensten van repetitoren, dikwijls verbonden aan de gewenste universiteit of hogeschool, in te huren.
Sinds enkele jaren wordt het middelbaar onderwijs in Rusland afgesloten met een algemeen landelijk eindexamen (EGE volgens de Russische afkorting). Alle eindexamenleerlingen behalen een eindresultaat op een schaal van 1 tot 100, waarmee ze zich in principe bij alle hoger onderwijsinstellingen van Rusland kunnen aanmelden.
Deze hervorming was onder meer bedoeld om de corruptie in het hoger onderwijs aan te pakken. Gedurende enkele jaren is deze ook inderdaad verminderd. Maar nu heeft zich dus een nieuwe corruptiestructuur in het Russische onderwijs genesteld. Aleksandr Blankov, hoofd van de dienst van het Ministerie van Binnenlandse Zaken die de gegevens publiceerde, meldde in Vremja Novostej': 'De corruptie verschuift naar de centra voor controle op de resultaten van het EGE en de scholen zelf.'
Bevoorrechte groepen
Er zijn nu grosso modo twee nieuwe manieren om via corruptie op een gewenste universiteit of hogeschool terecht te komen:
- Kunstmatige verhoging van het resultaat in het EGE. Opvallend is dat de beste eindexamenresultaten, naar regio's uitgesplitst, de afgelopen jaren niet werden gehaald in Moskou en Sint Petersburg, maar in Jakoetië, Tsjoekotka en de republieken van de Noord-Kaukasus, dat wil zeggen in de niet-Russische etnische deelrepublieken aan de randen van de Russische Federatie.
- Ingeschreven worden in een bevoorrechte groep van abituriënten, die voorrang krijgt bij de inschrijving op universiteiten en hogescholen. De lijst van bevoorrechte groepen is een ondoorzichtig systeem waarin maar liefst 153 categorieën van 'begunstigden' worden onderscheiden. Het gaat om groepen nieuwe eerstejaars als geheel of gedeeltelijk invaliden, weeskinderen, sociale wezen (kinderen waarvan de ouders uit de ouderlijke macht zijn gezet), jongeren met nog één levende ouder, jongemannen die minstens drie jaar dienstplicht hebben vervuld, jongeren die bijzondere sportprestaties hebben behaald, eindexamenleerlingen die winnaar zijn in een 'olympiade', jongeren van het platteland en kinderen van militairen.
Het zou onterecht zijn om de corruptie in het Russische onderwijs geheel in de schoenen te schuiven van leerkrachten, docenten en onderwijsambtenaren. Opvallend is dat dit jaar nog geen enkele leerling of ouder aangifte heeft gedaan wegens corruptie in het onderwijs. Als er medewerkers in het onderwijs worden opgepakt wegens corruptie (928 personen in 2009), dan is dit bijna altijd dankzij het eigen speurwerk van de anti-corruptiepolitie.
De Rossijskaja Gazeta stelde naar aanleiding van de bekendmaking van de gegevens over de corruptie in het Russische onderwijs: 'Het onderwijs is vandaag de dag zeer in waarde gestegen. Helaas in de letterlijke betekenis van het woord.'