Silicon Valley: het nieuwe maïs

René Does

President Dmitri Medvedev werd tijdens zijn verblijf in het Californische Silicon Valley de eerste Russische bezitter van een iPhone 4, die het Amerikaanse elektronicabedrijf Apple hem schonk. Het is voor Medvedev niet te hopen dat de iPhone 4 symbolisch is voor zijn plannen met de technologiesector in Rusland. De nieuwe gadget van Apple lijdt na zijn introductie onder antenneproblemen en dit betekent een smetje op het hippe en innovatieve imago van Apple.

Eind juni bracht Medvedev een meerdaags bezoek aan Noord-Amerika. Er stonden drie activiteiten in zijn agenda: een bezoek aan Silicon Valley, een ontmoeting met president Barack Obama in Washington en deelname aan de G20-top in het Canadese Toronto. Die laatste twee agendapunten betroffen reguliere bijeenkomsten, die niet als bijzondere gebeurtenissen de geschiedenisboeken zullen ingaan.

Dokoe Oemarov
Met Obama werd gewerkt aan de verdere 'reset' in de Amerikaans-Russische betrekkingen na het presidentschap van George Bush. Obama en Medvedev ondertekenden elf gemeenschappelijke verklaringen. Grotendeels gingen die over lopende zaken. De twee opmerkelijkste gingen over de situatie in Kirgizstan en de bestrijding van terrorisme.

Beide landen verklaarden samen te zullen werken in de normalisering van de situatie in Kirgizstan, hiermee hun onderlinge strijd over de verlenging van de Amerikaanse basis in het Centraal-Aziatische land even opzij zettend. In de terrorismeverklaring besloot Amerika tot tevredenheid van Rusland de Tsjetsjeense rebellenleider Dokoe Oemarov als 'mondiale terrorist' te erkennen volgens Uitvoeringsbesluit 13244 van de Amerikaanse regering. Oemarov wordt verantwoordelijk gehouden voor het organiseren van de twee dodelijke bomaanslagen in de Moskouse metro van eind maart 2010.

President Obama behaalde een succes door de aankoop door Rusland van vijftig Boeing-vliegtuigen. Dit levert Amerika vier miljard dollar en 40.000 arbeidsplaatsen op. Ook werd het Russische importverbod op Amerikaanse kippenvlees opgeheven, nadat de Amerikanen beloofden zulk vlees minder sterk met chloor te bewerken.

Medvedevs Amerika-reis was vooral interessant vanwege zijn bezoek aan Silicon Valley. 'Modernisering' en 'innovatie' zijn twee woorden die Medvedev permanent in de mond neemt en die definiërend zouden moeten zijn voor zijn presidentschap. Hiermee wil hij zich onderscheiden van zijn conservatievere concurrent, premier Vladimir Poetin.

Medvedev heeft in dit opzicht de tijd mee: nadat door de mondiale economische crisis de grondstoffenprijzen op de wereldmarkt daalden, brak weer eens het besef door dat Rusland zijn economie moet diversifiëren, dus minder afhankelijk moet maken van de export van olie, gas en andere grondstoffen. Medvedevs Amerika-reis stond hierdoor sterk in het teken van economische zaken.

Skolkovo
Een concreet en de laatste tijd veel besproken plan van Medvedev is om in het Moskouse voorstadje Skolkovo een Russische variant van Silicon Valley op te zetten. Daarom stonden bezoeken aan San Fransisco en de naburige Silicon Valley op zijn programma.

Voor vertrek zei Medvedev zich erg op zijn reis te verheugen. 'Ik wil met eigen ogen de oorsprong van het succes zien.' Medvedev bracht een bezoek aan de hoofdkantoren van Cisco, Apple en Twitter. Bij Apple kreeg hij dus de nieuwste iPhone 4. Bij Twitter opende Medvedev een eigen Twitter-account: 'Hallo allemaal! Ik ben op Twitter en dit is mijn eerste bericht.'

Medvedev vroeg de Amerikaanse computerbedrijven om in Skolkovo op gelijkwaardige basis te gaan samenwerken met Russische technologiebedrijven, zoals Rosnano, het staatsbedrijf dat zich met de ontwikkeling van nanotechnologieën bezighoudt. Cisco-baas John Chambers beloofde 100 miljoen dollar te zullen steken in het project 'Intelligente en op internet aangesloten steden'. Medvedev nodigde technologiedeskundigen en geëmigreerde Russische geleerden uit in Skolkovo een bijdrage aan zijn moderniseringsprogramma te leveren.

Opmerkelijk is dat Medvedev geen ontmoeting had met een man die beide karakteristieken in zich verenigt: Google-oprichter Sergej Brin. Wellicht komt dit doordat de kritische Brin Rusland in 2002 vanwege de grote corruptie 'Nigeria met sneeuw' had genoemd.

Medvedev hield ook nog een toespraak op de campus van Stanford University. Hierin formuleerde hij tien mooie voornemens ('theses') voor de toekomst van Rusland, zoals innovatie, de oprichting van een sterk financieel stelsel en betere gezondheidszorg.

Hij bracht deze zaken tevens in verband met een heikele politieke kwestie van de komende tijd: gaat hij het in 2012 als presidentskandidaat opnemen tegen Vladimir Poetin? Op deze onvermijdelijke vraag uit de zaal antwoordde Medvedev: 'Als de plannen die ik formuleerde gerealiseerd zullen worden, als de mensen mij zullen steunen, en dit is het belangrijkste voor iedere politicus die een tweede termijn ambieert, en er de wens zal zijn zich hiermee bezig te houden, dan sluit ik dit voor mezelf niet uit.'

Scepsis
In San Fransisco wilde Medvedev Rusland dus presenteren als een zich moderniserend en hervormend land dat vertrouwen verdient. Toch werden zijn innovatie- en moderniseringsplannen rond Skolkovo met scepsis beoordeeld. Allereerst omdat de ontwikkeling van Silicon Valleys 'bottom-up' geschiedde, terwijl het project Skolkovo weer een typisch Russisch staatsproject met een 'top-down' benadering lijkt.

Verder werd alom gewaarschuwd dat Skolkovo een mislukking wordt als de randvoorwaarden voor innovatief succes niet worden geschapen: bescherming van eigendomsrechten, een zeker investeringsklimaat, vrijheid voor de ontwikkeling van innovatieve klein- en middenbedrijven en een democratische omgeving.

Het meest sceptisch in dit opzicht waren veel Russische commentatoren. Bijna allemaal herinnerden zij aan partijleider Nikita Chroesjtsjov, die in 1959 in de staat Iowa de boerderij van Rosewell Hurst bezocht en daar grote maïsvelden zag. Invoering van omvangrijke maïsteelt in de Sovjet-Unie zou de ontwikkelingskloof met Amerika dichten, dacht Chroesjtsjov toen.

Terug in de Sovjet-Unie gelastte hij een enorme maïscampagne, die hem voor eeuwig de bijnaam Koekoeroeztsjik (De Maïsteler) opleverde, naar het Russische woord voor maïs, koekoeroeza. Uiteraard was alleen het telen van meer maïs onvoldoende om Amerika 'in te halen en voorbij te streven'. Wordt Silicon Valley voor Medvedev wat maïs was voor Chroesjtsjov?

Met name de internetkrant Gazeta.ru had na Medvedevs Amerika-reis een hard oordeel: 'De Russische looptochten in kringetjes in de pogingen een "gouden sleuteltje" te vinden dat het mogelijk moet maken én een visje te eten én het land te moderniseren zonder politieke democratisering, herhaalt zich ongeveer eens in de twintig, dertig jaar. Het onvermijdelijke territorium van deze zoektocht zijn de Verenigde Staten. Onze autoritaire leiders denken blijkbaar serieus dat je iets aantrekkelijks krijgt als je de Amerikaanse ervaring gedeeltelijk op Russische bodem overzaait, van maïs tot IT, terwijl we ons eigen "unieke", "soevereine" politieke systeem hebben.' (www.gazeta.ru, 28 juni 2010)