Rusland: flink wat vulkanen, weinig vulkanologen
René Does
Vanwege de uitbarsting van de IJslandse vulkaan Eyjafjallajökull en de daaruit volgende problemen in de Europese luchtvaart was het de beurt aan de vulkanologen om zich in de media te profileren. De Russische politieke website polit.ru toog naar de Russische vulkanoloog Pavel Pletsjov om de toestand in de Russische vulkanologie te bespreken (www.polit.ru/science/2010/04/20). Die is niet bepaald florissant, zo blijkt uit het verhaal van Pletsjov.
De vulkanoloog vertelt dat er in de wereld ruim 10.000 vulkanen bekend zijn, waarvan er ongeveer 1500 als 'actief' geregistreerd staan. 'Actief' wil zeggen dat ze de afgelopen 10.000 jaar minstens één keer uitgebarsten zijn. Het aantal onderwatervulkanen is veel hoger dan het aantal landvulkanen. Permanent zijn er wereldwijd gemiddeld twintig vulkanen aan een uitbarsting bezig.
In Rusland waren gelijktijdig met de IJslandse Eyjafjallajökull vier vulkanen actief. Rusland telt ongeveer 150 vulkanen. Deze liggen praktisch allemaal op het Oost-Siberische schiereiland Kamtsjatka en bij de eilandengroep van de Koerillen.
Maar met de wetenschap van de vulkanologie is het in Rusland nu droevig gesteld, aldus Pletsjov. 'In Rusland zijn heel weinig vulkanologen, mensen die zich rechtsreeks met vulkanen bezighouden. In Moskou gaat het letterlijk om enkele mensen. Een van de grootste problemen is het gebrek aan nieuwe krachten. Het aantal jonge professionele vulkanologen is op de vingers van een hand te tellen.
De meerderheid van de vulkanologen werkt op Kamtsjatka, in het Instituut voor Vulkanologie en Seismologie van de Afdeling Verre Oosten van de Russische Academie van Wetenschappen. Maar ook daar is de groep die zich direct met vulkanen bezighoudt erg klein.'
Volgens Pletsjov bestaat er in Rusland nauwelijks wetenschappelijke infrastructuur voor de vulkanologie. 'Wij kunnen geen vulkanologen opleiden, omdat het onduidelijk is waar afgestudeerde vulkanologen kunnen werken.' Het vulkanologisch onderzoek dat wel wordt gedaan, wordt veelal verricht met onderzoeksgelden uit het buitenland, vaak uit Japan.
Toen de Eyjafjallajökull op uitbreken stond, bevond zich onder de 25.000 toeristen die op dat moment op IJsland waren geen enkele Russische vulkanoloog. Voor de informatievoorziening over de gebeurtenissen rond de IJslandse vulkaanuitbarsting waren de Russen geheel afhankelijk van 'de schaarse berichten van buitenlandse collega's,' zegt Pletsjov.
De Russische vulkanologie werd in de jaren dertig van de vorige eeuw geformeerd. De Academie van Wetenschappen van de Sovjet-Unie ging toen op Kamtsjatka onderzoek verrichten. In 1962 werd binnen de academie het Instituut voor Vulkanologie opgericht.
Een groot aantal talentvolle Russische vulkanologen toog naar Kamtsjatka. Zij vormen tegenwoordig letterlijk de oude kern van de Russische vulkanologie. Sinds de ondergang van de Sovjet-Unie zit de Russische vulkanologie in de problemen. Pletsjov: 'Tegenwoordig komen financiële injecties ad hoc.'
In Rusland zijn altijd wel enkele vulkanen actief, maar die halen nauwelijks het nieuws. Dit in tegenstelling tot landen als IJsland, Indonesië, Japan en de Verenigde Staten, aldus Pletsjov. 'Onze vulkanen liggen in zeer dunbevolkte gebieden, en zelfs in het geval van catastrofale uitbarstingen, die toch regulier plaatsvinden, leiden ze niet tot menselijke slachtoffers en tot serieuze schade aan de infrastructuur. Waarschijnlijk is dit de reden waarom de zeldzame uitbarstingen van vulkanen op IJsland meer belangstelling van onze bevolking en regering oproepen dan de permanent spuwende vulkanen op Kamtsjatka.'