Gerard Depardieu wordt Rus

René Does

Het jaar 2013 begon in Rusland met een flinke pr-stunt: op 6 januari verleende president Vladimir Poetin een Russisch paspoort aan de Franse topacteur Gerard Depardieu. Gewoonlijk is het verkrijgen van een Russisch paspoort een buitengewoon omslachtige bureaucratische procedure, maar voor Depardieu was het via een presidentieel besluit in een mum van tijd geregeld.

Het was eigenlijk een beetje als grap begonnen in december. Depardieu had in de krant Le Monde een beetje spottend gezegd dat hij de Russische nationaliteit zou aanvragen uit boosheid over het voornemen van president Francois Hollande om voor inkomens boven de één miljoen euro een belastingtarief van 75 procent in te voeren. Depardieu verdient jaarlijks het dubbele tot het drievoudige van dat bedrag.

Poetin pikte dit op en verklaarde dat een Russisch staatsburgerschap geregeld kon worden als Depardieu dit werkelijk wilde. Vervolgens begon Depardieu de ´Russische vrijheid´ te prijzen.

Depardieu is ook in Rusland een bekende filmster, mede door zijn optreden in verschillende Russische films en reclamespots. Hij heeft onder meer de rol van Raspoetin gespeeld. Bovendien bezit hij al een huis onder de rook van Moskou, in Belyje Stolby, vlak bij het vliegveld Domodedovo.

Maar Depardieu zal in zijn vlucht voor de 75 procent inkomstenbelasting van president Hollande toch vooral de vlaktaks van 13 procent in de Russische inkomstenbelasting op het oog hebben gehad. Overigens is het tarief voor de meeste buitenlanders 30 procent, vanwege de regel dat een belastingtarief van 30 procent geldt als iemand minder dan 183 dagen in Rusland heeft verbleven in twaalf opeenvolgende maanden.

Er zijn bovendien voormalige sovjetrepublieken waar een nog lagere vlaktaks geldt: Kazachstan en Kirgizstan rekenen 10 procent. Depardieu en andere belastingvluchtelingen kunnen op het grondgebied van de voormalige Sovjet-Unie dus nog meer overhouden als ze willen.

De officiële reden die de Russische autoriteiten gaven om Depardieu in een supersnelle procedure een Russisch paspoort te verstrekken waren zijn bijdragen aan de Russische cultuur. In de praktijk was het toch vooral een pr-stunt van de Russische leiders: kijk eens wat een aantrekkelijk land Rusland aan het worden is dat iemand als Gerard Depardieu Russisch staatsburger wil worden! De nationalistische vicepremier Dmitri Rogozin verwachtte zelfs ´een massale migratie van rijke Europeanen naar Rusland´.

Na Depardieu kondigden meer bekende westerlingen aan te denken aan het aannemen van het Russische staatsburgerschap. Zoals de dierenrechtenactiviste Brigitte Bardot, die verklaarde Frankrijk te willen ontvluchten omdat haar vaderland een ´dierenbegraafplaats´ zou zijn geworden (dan moet ze ´s winters in Rusland niet over straat lopen).

En ook de voormalige Amerikaanse pornoactrice Sasha Grey bood via Twitter haar mogelijke wisseling van staatsburgerschap aan, hetgeen door Russische mannen op sociale media werd begroet met reacties als ´Ja! Ja! Ja!´ en ´Wij ruilen Poetin in voor Sasha Grey´.

Wat betreft inkomstenbelasting is Rusland dus een aantrekkelijk land. Maar in veel opzichten is het land voor westerse zakenlieden ook niet aantrekkelijk, onder meer vanwege de hoge bedrijfsbelastingen, de bureaucratie en de corruptie. Ook voor gezinnen is migratie vanwege de levensomstandigheden in Rusland geen makkelijke stap. Rusland is in het geval van westerlingen vooral leuk voor alleenstaande mannen die van de geneugten van het grotestadsleven willen genieten.

Naar verluidt zou Depardieu in de deelrepubliek Mordovië aan de middenloop van de Wolga gaan wonen. Hem werd daar meteen de post van minister van Cultuur van de regio aangeboden. Mordovië staat vooral bekend als strafkampregio. Zo zit Pussy Riot-lid Nadezjda Tolokonnikova daar in een vrouwenkamp haar straf van twee jaar uit.

Ook de borstklopperij van de Russische leiders over Rusland als steeds aantrekkelijker migratieland verbleekt enigszins als de mondiale migratiewenscijfers erbij worden gepakt, zoals de Potential Net Migration Index (PNMI) van het Amerikaanse onderzoeksinstituut Gallup. In Gallup's index wordt de mondiale migratiewens over de periode 2009-2011 gegeven. Van de mensen in de wereld die de wens hebben om te emigreren, zou 23 procent naar de Verenigde Staten willen, 5 procent naar Frankrijk en 1 procent naar Rusland. Van de Amerikanen zou 10 procent van de volwassen bevolking willen emigreren, van de Franse 19 procent en van de Russische 13 procent.

Naar eigen zeggen willen dus naar verhouding meer Fransen dan Russen emigreren, maar ze willen niet naar Rusland vertrekken. Er zouden 700.000 Russen naar Frankrijk willen emigreren, tegen 1.500 Fransen naar Rusland, vooral Fransen met Russische familiebanden. Kortom, Frankrijk wordt voorlopig veel aantrekkelijker gevonden dan Rusland.

Indien iedereen die zegt te willen emigreren daadwerkelijk vertrekt én er geen beletsels zouden zijn om te migreren, dan zou de volwassen Amerikaanse bevolking netto met 53 procent groeien, de Franse met 45 procent en zou de volwassen Russische bevolking netto met 8 procent krimpen. In totaal zeggen 15,8 miljoen Russen te willen emigreren tegen een instroom van 6,5 miljoen immigranten, met name Oekraïners (1,4 miljoen), Kazachen (700.000), Chinezen (600.000) en Oezbeken (400.000). Maar er zit een verschil tussen wens en praktijk want Rusland heeft al decennia een groot migratieoverschot. Veel Russen zeggen te willen vertrekken, maar ze doen dit niet.

Dat Depardieu zich echt blijvend in Mordovië zal vestigen valt natuurlijk sterk te betwijfelen. Hij zal dan bovendien praktisch al zijn zakelijke, financiële en vermogensbanden met Frankrijk moeten verbreken, want de Franse regering is ook voornemens belasting te heffen over vermogen, onroerend goed en aandelen in Frankrijk van Fransen die in het buitenland wonen.