Peetvader van de Russische maffia geliquideerd

René Does

Om 14.00 uur in de middag van 16 januari 2013 werd in het centrum van Moskou maffiabaas Aslan Oesojan, bijgenaamd Ded Chasan (Opa Chasan, spreek uit: Hasan), doodgeschoten. Bij het verlaten van zijn favoriete restaurant Karetny dvor (Karrenhof) in de Povarskaja oelitsa (Kokstraat) werd de 75-jarige vanuit een gebouw aan de overkant van de straat door een sluipschutter beschoten. Zijn lijfwachten schoten nog terug, maar in het ziekenhuis overleed Oesojan.

Bij de aanslag werd ook een serveerster van het restaurant, Marjat Bitsjkoerina (30), zwaar gewond. Zij werd geraakt door twee kogels, een in haar rechterborst en een in haar linkerzij.

De liquidatie van Oesojan leidde tot een enorme hoeveelheid krantenberichten in natuurlijk de Russische, maar ook de buitenlandse pers. Op de landelijke Russische televisiekanalen werden hele necrologieën van Opa Chasan uitgezonden. Waarom deze omvangrijke aandacht voor een man die zich zijn hele leven met zware criminaliteit heeft bezig gehouden?

Vor v zakone
Na de moord op zijn vriend en partner in crime Vjatsjeslav Ivankov (Japontsjik) in oktober 2009 gold Ded Chasan als de nummer één van de Russische maffia. Dat wil zeggen dat hij de meeste controle had over de criminele en zakelijke activiteiten van de Russische maffia, optrad als belangrijkste scheidsrechter in geschillen binnen de criminele wereld en de obsjtsjak (gemeenschappelijke kas) van de maffia beheerde, waaruit criminelen en hun familieleden werden betaald wanneer ze in aanraking kwamen met justitie en in de gevangenis belandden.

De maffia speelt een substantiële rol in het economische en maatschappelijke leven van Rusland. Rond de maffia hangt voor veel Russen een waas van romantiek. Maffiagebruiken en -uitdrukkingen vormen een onlosmakelijk onderdeel van de Russische volkscultuur. Dit wordt wel verklaard uit het verschijnsel dat bandieten in een zwakke rechtsstaat zoals Rusland snel de rol van ´Robin Hoods´ kunnen vervullen.

Ded Chasan was een zogenoemde vor v zakone (dief binnen de wet). Dit is een officiële titel in de Russische criminele wereld, die je kan krijgen als je je als crimineel hebt bewezen, in de gevangenis zit of hebt gezeten, en die je door andere criminele leiders via een ´kroning´ wordt toegekend. Een ambitieuze crimineel kan niet zichzelf tot vor v zakone uitroepen.

De topcriminelen hebben tevens een bijnaam, bij welke ze meestal bekender zijn dan bij hun echte naam. In de rest van dit artikel worden die bijnamen, indien bekend, bij de optredende maffialeiders tussen haakjes achter hun namen gezet.

Binnen de Russische maffia vindt een permanente machtsstrijd plaats. Er vinden talrijke onderlinge afrekeningen plaats. Ded Chasan (een artikel in het weekblad Itogi over de moord had als titel ´Dead Chasan´) had twee moordaanslagen overleefd voor hij toch het slachtoffer werd, in 1998 in Sotsji en in 2010 in Moskou. Hij zal zelf een flink aantal concurrenten door killers uit de weg hebben laten ruimen. Voor een Russische maffialeider is Oesojan met zijn 75 jaar echt oud geworden. Hij vond het leuk zichzelf als ´een eenvoudige gepensioneerde´ te karakteriseren.

Na de moord op Oesojan werd er in de Russische media meteen volop gespeculeerd over drie hoofdvragen. Wie zat(en) er achter de moord op Ded Chasan? Wie kwamen in aanmerking om Oesojan als nummer één in de Russische criminele wereld op te volgen? Staat de Russische maffia een nieuwe bloedige machtsstrijd te wachten of wordt de opvolgingskwestie in een schodka (topcriminelenvergadering) snel en geweldloos beslist?

Sotsji
Aslan Oesojan werd op 27 februari 1937 in de Georgische hoofdstad Tbilisi geboren in een eenvoudig Koerdisch gezin. Omdat een Koerd niet als officiële etniciteit wordt erkend, stond in zijn binnenlandse paspoort dat hij een Armeniër was. Oesojan werd op zijn 18de voor het eerst veroordeeld wegens geweld tegen een politieagent en op zijn 22ste volgde zijn tweede veroordeling wegens een roofoverval. Hij begon zijn criminele carrière echt in de jaren zestig als ´beschermer´ van ondergrondse privébedrijfjes in Tbilisi.

In 1966 werd hij voor de derde keer veroordeeld tot gevangenisstraf, drie jaar. In 1984 volgde zijn vierde en laatste veroordeling, 15 jaar celstraf wegens verduistering, maar in 1991 kwam hij alweer vrij. Het is volgens de Russische misdaadjournalisten niet echt duidelijk wanneer Oesojan precies tot vor v zakone werd gekroond. Dit kan al in 1966 zijn geweest, maar 1984 is ook mogelijk.

Na zijn vrijlating bouwde Ded Chasan zijn criminele imperium pas echt goed uit. Het communisme was inmiddels gevallen en dit gaf criminelen de gelegenheid hun activiteiten uit te breiden naar de nieuwe wilde markteconomie. Ded Chasan concentreerde zich regionaal op Moskou en de Zuid-Russische provincies Krasnodar, Stavropol (samen de Koeban) en Rostov. Naast activiteiten in erkende criminele sectoren als de drugshandel, de wapenhandel, de casinowereld en de prostitutie, breidde Oesojan zijn invloed uit naar banken, hotels, de horeca, vuilverwerkingsbedrijven en bouwbedrijven. De waarde van zijn criminele imperium liep op het einde van zijn leven in de vele miljarden euro´s.

Het behouden van zijn toppositie in de Russische maffia betekende dat hij aanvallen van talrijke concurrenten voor zijn machtpositie heeft afgeslagen. Onder hen worden door de Russische misdaadjournalisten mogelijk opdrachtgevers van de moord op 16 januari gezocht. Volgens Dmitri Velikovski en Maksim Gladki van het weekblad Roesski Reporter gebruikte Ded Chasan drie tactieken om zijn machtspositie te behouden: ruimhartige kroningen tot vor v zakone van medestanders, even talrijke ontkroningen van maffialeiders die zijn autoriteit gingen betwisten en het onderhouden van goede banden met de veiligheidsdiensten.

In de jaren negentig voerde Oesojan strijd met de Oganov-broers die zijn leidende positie aanvielen, Rudolf en Vladimir (Roedik Bakinski en Vatsjikos Sjestipaly). In deze strijd kwamen 156 criminelen om het leven. In 1999 werden de Oganov-broers zelf vermoord. In het vorige decennium sloeg Ded Chasan aanvallen af van Boris Petroesjin (Borja Brjanski), Ilja Simonija (Macho), Soslambek Apajev (Meksikanets) en Ker-ogly Mamedov (Karo).

Mogelijke opdrachtgevers voor de moord kunnen volgens de Russische misdaadjournalisten komen uit de nieuwste tegenstanders van Oesojan. Zo raakte hij met Tariel Oniani (Taro) in een felle strijd verwikkeld om de erfenis van Oesojans medestander Zachari Kalasjov (Sjakro de Jonge), nadat die laatste in Spanje in de gevangenis belandde wegens het witwassen van zwart geld.

Verder worden genoemd de jongere maffiabazen uit de ´oppositie´ Rovsjan Dzjanijev (Rovsjan Lenkoranski) en Dzjemo Mikeladze (Dzjemo), die in dezelfde regio´s en sectoren opereren als wijlen Oesojan. Bovendien had Ded Chasan Dzjemo dodelijk beledigd door hem in Parijs van over de telefoon vanuit Moskou te gebieden voor het gezelschap waarin hij zich bevond de telefoonspeaker aan te zetten om hem vervolgens te vertellen dat hij zijn titel vor v zakone kwijt was.

Uit bovengenoemde namen van maffialeiders blijkt dat Kaukasiërs, uit zowel de Russische Noord-Kaukasus als de voormalige sovjetrepublieken Georgië, Armenië en Azerbeidzjan, de Russische maffia zwaar overheersen. De Russische maffia is voor een belangrijk deel Kaukasische maffia. De strijd binnen de Russische maffia is voor een deel dan ook Kaukasische clanstrijd.

Naast moord door een concurrent in de maffiatop is er volgens de Russische misdaadjournalisten nog een mogelijke uitvoerder van de moord, namelijk de binnenlandse veiligheidsdiensten. In deze theorie zouden die de greep van Oesojan op de bouwwereld, het hotelwezen en de horeca in Sotsji willen verwijderen in verband met de komende Olympische Winterspelen in deze badplaats aan de Zwarte Zee en de uit de hand lopende bouwkosten voor dit sportevenement in de winter van 2014.

Opvolger
Na de dood van Oesojan wordt er een nieuwe machtsstrijd om de toppositie in de Russische maffia verwacht en wraaknemingen door de clan van Ded Chasan. Met wraakneming wordt de moord op 20 januari op Oesojans vijand, de Abchaziër Astamoer Goelija (Astik Soechoemski), in verband gebracht. Goelija werd in het centrum van de Abchazische hoofdstad Soechoemi vermoord, eveneens bij het verlaten van een restaurant, Basla.

Mogelijke opvolgers van Ded Chasan als nummer één van de Russische maffia die worden genoemd zijn de bovengenoemde Oniani, Dzjanijev en Mikeladze, en verder de Tsjetsjeen Omar Bekajev (Omar Oefimski), Oesojans neef Dmitri Tsjantoerija (Miron), Kalasjov als die later dit jaar vrijkomt uit het Spaanse gevang, Edoeard Asatrjan (Osjotrina), Vladimir Vagin (Vagon) en Tengiz Michojev (Tengiz). We wachten het af; welkom in de wereld van de vory v zakone.