Temperatuurtsunami´s in Rusland

René Does

In Rusland bestaat de vrees dat de komende zomer weer net zo heet wordt als de zomer van 2010. De reden is dat de maand mei een warmterecord had van de afgelopen 130 jaar. Op 13 mei werd het in Moskou meer dan 29 graden Celsius. Het oude warmterecord stond op 13 mei 1883 met 28,6 graden in de Russische hoofdstad.

Net als bij ons kende Rusland een lange en koude winter, die tot in april duurde. Maar in mei steeg de temperatuur plotseling razendsnel tot zomerse waarden, die gewoonlijk alleen in juli en augustus voorkomen. Zulke snelle temperatuurstijgingen worden door Russische meteorologen en klimatologen ´hittegolven´ en inmiddels ook wel ´temperatuurtsunami´s´ genoemd.

Hitteaanvallen worden in Rusland veroorzaakt door hoge drukgebieden in de hoge atmosfeer, waardoor het arctische koude lucht niet lukt af te zakken naar het zuiden.

´Anomale temperatuurverschillen´ vinden plaats als het twee of meer etmalen achtereen vijf graden warmer of kouder dan de gemiddelde temperatuur is. In de zomer van 2010 was dit in extreme mate het geval. Toen was het in juli en augustus 45 dagen meer dan vijf graden warmer dan ´het veel jaren gemiddelde´. In deze twee maanden werden er 22 temperatuurrecords gebroken.

Dergelijke hitte heeft gevolgen voor de natuur en voor de lichamelijke en geestelijke gezondheid van de Russen. In de zomer van 2010 waren er in het Europese deel van het land vele bosbranden, die steden onder een dikke laag rook bedekten, waaronder Moskou.

De hitte en de vervuilde lucht zorgden toen voor 54.000 extra sterfgevallen. In juli was het sterftecijfer 8,6 procent hoger dan in 2009 en in augustus 27,4 procent hoger.

Hitte heeft ook een negatief effect op de geestelijke gezondheid, vertelde psychologe Anna Zotova tegen het weekblad Itogi (2013, nr. 22). In juli 2010 vonden er in het hete Moskou 63 zelfmoorden plaats, twee keer zoveel als in juli 2009. In augustus was de stijging de helft (in totaal 38 zelfmoorden).

Psychisch labiele mensen hebben snel te lijden van hitte, aldus Zotova. En zelfs psychisch stabiele mensen, die zonder problemen enkele dagen hitte kunnen verwerken, kunnen volgens haar na een lange periode van hitte hun geestelijke evenwicht verliezen. Overigens was de toename van het aantal zelfmoorden in augustus dus kleiner. Misschien waren de Moskovieten met zelfmoordneigingen na de langdurige hitte in juli een beetje 'op'.

Volgens het Verslag over de bijzonderheden van het klimaat op het territorium van de Russische Federatie over 2012 van de ´Federale dienst voor hydrometeorologie en de monitoring van het milieu´ was 2012 ook een warm jaar geweest. De gemiddelde temperatuur in Rusland was 1,07 graden Celsius hoger dan het gemiddelde in de periode 1961-1990. De maand juli was gemiddeld 1,57 graden warmer en bezette daarmee plaats drie, na juli 2010 (gemiddeld 2,05 graden warmer) en juli 1997 (gemiddeld 1,66 graden warmer). Sinds 1976 is er in Rusland sprake van opwarming, met uitzondering van de wintermaanden, aldus de federale dienst.

Uiteraard wordt er gefilosofeerd of de hitte van de afgelopen jaren het gevolg is van opwarming van het klimaat. En zoals altijd stellen Russische meteorologen en klimatologen dikwijls dat het nog te vroeg is hierover definitieve conclusies te trekken.

Russen zien hun land als een noordelijk land met lage temperaturen. Ze zijn daarom goed in het weerstaan van lage temperaturen. Maar het wordt ook tijd beleid te ontwikkelen tegen hitteaanvallen. ´Wij denken nog stereotiep dat wij in een noordelijk land leven en dat hittegolven op ons geen betrekking hebben. De cijfers tonen het tegenovergestelde aan,´ aldus Anastasija Pasjtsjenko van het weekblad Itogi in haar artikel ´Hete groet´ over het warmere weer in de afgelopen decennia in Rusland.