Vrouw aan hoofd Russische Centrale Bank

René Does

Van de 190 centrale bankdirecteuren in de wereld krijgt Rusland als dertiende land een vrouw aan het hoofd van zijn Centrale Bank. Dit wordt Elvira Nabioellina, thans economisch adviseur van president Vladimir Poetin. Russische commentatoren vinden het leuk erop te wijzen dat Oost-Europa in dit opzicht moderner is dan het ´politiek correcte´ Westen, want ook Wit-Rusland, Turkmenistan en Servië hebben een vrouw aan het hoofd van hun centrale banken. Alleen Latijns Amerika is in dit opzicht geëmancipeerder (Venezuela, Barbados, El Salvador, Honduras, Argentinië en Paraguay).

´Het zal u bevallen´, zei Poetin begin maart 2013 over de kandidaatstelling van Nabioellina voor deze post. In Rusland is het de president die de directeur van de Centrale Bank ter benoeming voordraagt bij het parlement. Dit deed Poetin in de tweede week van maart. Op 9 april werd haar kandidatuur met 360 van de 450 stemmen goedgekeurd door de Staatsdoema.

Nabioellina vervangt per 1 juli in het bankgebouw aan de Neglinka 12 in Moskou de huidige Centrale Bankdirecteur Sergej Ignatjev, die met pensioen gaat en deze functie een lange periode heeft bezet, namelijk twaalf jaar. Ignatjev maakte vooral naam als inflatiebestrijder: onder zijn bewind kromp de inflatie met twee derde tot gemiddeld 7 procent.

De Centrale Bank is meestal ook de meest politieke bank van een land. In Rusland geldt dit in extra sterke mate. Volgens de Russische grondwet is de Centrale Bank een ´onafhankelijke instelling´ met twee hoofdtaken: uitvoering van de geldemissie in het land en ´de bescherming en garandering van de bestendigheid van de roebel´, kortom inflatiebestrijding.

Aan de andere kant zien veel Russische politici de Centrale Bank als een manusje van alles voor de ondersteuning van al hun - soms tegenstrijdige - economische beleidswensen: beteugeling van de inflatie, de beschikbaarstelling van goedkope kredieten, stimulering van de groei in industrie en landbouw, bestrijding van de kapitaalvlucht en een gunstige wisselkoers van de roebel.

Waarom heeft Poetin voor Nabioellina gekozen? Volgens Russische financiële journalisten was het door hem gewenste profiel opgebouwd uit drie bestanddelen: competentie, loyaliteit en stabiliteit in beleid. Blijkbaar paste Nabioellina van alle mogelijke kandidaten het best binnen dit profiel.

Carrière
Elvira Sachipzadovna Nabioellina (50) is geboren in Oefa, de hoofdstad van de deelrepubliek Basjkortostan (´Basjkirië´ in de sovjettijd). Tijdens haar middelbare schooltijd in Oefa werd ze lid van de communistische jeugdbond Komsomol. Ze viel op door haar analytische geest en rondde haar school af met een gouden medaille. Daarna studeerde ze economie aan de Moskouse Staatsuniversiteit.

Van 1991 tot 1994 werkte ze als beleidsmedewerker bij de Russische Bond van Industriëlen en Ondernemers. Ze werd opgemerkt door de toenmalige minister van Economie, Jevgeni Jasin. Die nam haar onder zijn hoede. Ze ging op zijn ministerie werken. In 1997 werd Nabioellina viceminister van Economie.

Nadat Poetin in 2000 president was geworden viel Nabioellina ook zowel bij hem als bij de nieuwe minister van Economie, German Gref, in de smaak. Op 24 september 2007 volgde de toen 44jarige Nabioellina Gref op en werd ze minister van Economische Ontwikkeling en Handel, zoals het ministerie was gaan heten. Ze bleef de ministerspost ook onder president Dmitri Medvedev (2008-2012) bezetten.

Met Jasin en Gref als leermeesters zit Nabioellina in de hervormingsgezinde hoek van de Russische economen. Nadat Poetin in maart 2012 opnieuw tot president was gekozen, benoemde hij Nabioellina tot zijn economisch adviseur. Kortom, Poetin en Nabioellina hebben een goede verstandhouding. Voor Poetin is loyaliteit het belangrijkste criterium voor de medewerkers met wie hij zich omringt.

Na de benoeming van Nabioellina tot directeur van de Centrale Bank was het ook interessant om te kijken naar de kandidaten die het níet waren geworden, want haar benoeming kwam als een redelijke verrassing. Dit waren topkandidaten uit de belangrijkste financieel-economische lobbygroepen in Rusland:

Allereerst vicedirecteur Aleksej Oeljoekajev van de Centrale Bank zelf, die ook vooral als inflatiebestrijder bekend staat. Het werd ook niet de meest genoemde directeur van de groep van staatsbanken, directeur German Gref van de Sberbank (Spaarbank).

Een derde groep kandidaten bestond uit voormalige economische ministers, die actief waren geworden in de privésector. In deze groep gold voormalig minister van Financiën Aleksej Koedrin als de belangrijkste kandidaat. Koedrin staat bekend als een hervormer en een eigenzinnig man en zou de onafhankelijkheid van de Centrale Bank sterk hebben verdedigd.

Er is verder altijd een groep ´onverwachte kandidaten´. In dit verband werd het hoofd van de Centrale Bank van Kazachstan, Grigori Martsjenko, vaak genoemd. Ook de naam van de nationalist Sergej Glazjev, oud-politicus en nu lid van de Russische Academie van Wetenschappen, werd soms genoemd. Onder Glazjev zou de Centrale Bank een veel ruimere geldpolitiek zijn gaan voeren.

Maar blijkbaar voldeden al deze tegenkandidaten, anders dan Nabioellina, niet aan alle drie de voorwaarden in het profiel dat Poetin had opgesteld: competentie, loyaliteit en het garanderen van stabiliteit in het beleid van de Centrale Bank.

Medewerker Maksim Kvasja van de krant Kommersant maakte na de benoeming van Nabioellina een lijstje van vijf problemen bij de Russische Centrale Bank waarmee ze te maken zal krijgen:

1. De aanhoudende inflatie van ruim 7 procent. De Centrale Bank streeft ernaar de inflatie terug te brengen naar 5 tot 6 procent in 2013 en naar 3 tot 4 procent op het einde van 2014. Maar het lukt vooralsnog maar niet onder de 7 procent te komen.
2. De hoge rentetarieven voor leningen. De jaarrente voor langdurige leningen voor industriële bedrijven ligt rond de 20 procent en de hypotheekrente schommelt tussen de 12 en 15 procent. Zowel voor bedrijven als potentiële huizenkopers zijn zulke tarieven vaak veel te hoog om leningen voor investeringen en hypotheken aan te gaan.
3. De Russische Centrale Bank beschikt over een financiële reserve van 500 miljard dollar. ´De inkomsten uit deze actieva laten, op zijn zachtst gezegd, te wensen over´, aldus Kvasja.
4. De functie van toezichthouder op de bankensector moet sterk verbeterd en gemoderniseerd worden.
5. Het ambtelijke apparaat van de Russische Centrale Bank staat in de internationale bankwereld bekend als één van de meest opgeblazen ter wereld, aldus Kvasja. De bank zal qua personeel slanker en daadkrachtiger moeten worden.

Visie
Wat voor Centrale Bankdirecteur zal Nabioellina worden? Na haar benoeming benadrukte zij dat inflatiebestrijding de hoofdtaak van de Centrale Bank zal blijven. Hoewel zij zich niet als een principiële tegenstander van financiële overheidsinjecties in de economie presenteerde, waarschuwde Nabioellina dat de Centrale Bank ´niet almachtig is´ in het bevorderen van economische groei.

Stimulering van de economische groei via monetaire beleidsmaatregelen stuit volgens haar in Rusland op twee structurele tekortkomingen in de economie: het feit dat geld pompen in de economie in de regel niet leidt tot hogere productie, maar tot hogere prijzen, en de grote afhankelijkheid van en concentratie op de winning van natuurlijke hulpbronnen.

Echter, de groeiverwachtingen voor de Russische economie zijn momenteel slecht. Er wordt algemeen gewaarschuwd voor een nieuwe crisisperiode. Dan zal de druk op de Centrale Bank om extra geld in de economie te pompen toenemen. Zelfs president Vladimir Poetin lijkt nu naar dit wapen te willen grijpen. Tijdens een recent werkbezoek aan de stad Voronezj zei hij: ´Wat betreft de voorziening van commerciële banken met goedkope kredieten door de Centrale Bank is waarschijnlijk een of andere correctie noodzakelijk.´

Zonder twijfel zal de Russische Centrale Bank een sterk gepolitiseerde instelling blijven.