Rusland valt moeilijk onder druk te zetten

Jan Limbeek

De Russische president Vladimir Poetin zou dom en onberekenend zijn als hij niet allang de mogelijke gevolgen van economische sancties vanwege de Russische annexatie van de Krim heeft ingecalculeerd. Rusland kan die namelijk makkelijk opvangen, omdat het land inmiddels rijk genoeg is. Poetin weet zich trouwens gesteund door het overgrote deel van de bevolking. Bovendien bewaart hij uit het einde van de jaren negentig goede herinneringen aan een Westers isolement van Rusland. Mogelijk vindt hij economische sancties niet eens erg.

Na de roebelcrisis van augustus 1998 werd Rusland bijna helemaal afgesloten van buitenlandse financiering. Er heerste destijds concensus dat Rusland een jarenlange periode van economische krimp en verarming tegemoet zou gaan. Hoe anders is het gelopen. Toen Poetin in augustus 1999 aantrad als premier, was de economie al flink aan het groeien. Uiteindelijk groeide de economie in 1999 met 6,4 procent en in 2000 met 10 procent.

De voornaamste reden voor de groei was de devaluatie van de roebel, waardoor er weer vraag kwam naar Russische producten en bedrijven konden concurreren. Vanaf eind 1999 werd de groei in toenemende mate gedragen door hoge grondstoffenprijzen. Althans, wat toen hoog was. De economische hervormingen van Poetins eerste termijn legden daarnaast een stevige basis voor stabiele groei. In de periode 2000-2007 bedroeg de jaarlijkse economische groei 6,9 procent. Met dat percentage verdubbelt de economie in iets meer dan tien jaar.

De voortdurende waardevermeerdering van de roebel ten opzichte van Westerse valuta, zorgde ervoor dat de groei nog sneller ging als de roebel omgerekend werd in bijvoorbeeld dollars. Gemeten in dollars was de Russische economie in 1999 nog niet de helft van de Nederlandse economie. In 2012 was de Russische economie bijna drie keer zo groot als de Nederlandse economie, namelijk 2.030 miljard dollar om 771 miljard dollar.

Na de kredietcrisis, die in Rusland vanaf september 2008 keihard toesloeg, kwamen de groeipercentages nooit meer op het oude niveau. De laatste jaren was de economische groei aan het teruglopen.

Aan het begin van 2014 voorspelden de meeste instituties een groei van 2 á 2,5 procent. Door de Krim-crisis haalden ze hier een procentpunt af. De sombere prognoses komen vooral door lagere kapitaalsinvesteringen vanwege toenemende onzekerheid, vraaguitval en striktere voorwaarden voor bankleningen.

Als de trend zich voortzet, en zeker als er economische sancties afgekondigd worden, kan de groei nog verder vertragen of zelfs omslaan in krimp. Toch kan Rusland zo'n situatie met gemak betalen gezien de valutareserves van de Centrale Bank van Rusland (CBR) en de beschikbaarheid van spaarfondsen, waaruit de regering ook kan putten.

Op 1 september 1999, toen Poetin net een paar weken premier was, had de CBR nog 11,2 miljard dollar in reserve, waarvan 40 procent goud was. Daarna groeiden de reserves. Het hoogste niveau werd bereikt op 1 augustus 2008, toen de monetaire reserves verveelvoudigd waren naar 596,6 miljard dollar, waarvan twee procent goud was. Op 21 maart 2014 was dit 486,6 miljard dollar.

De belangrijkste reden dat de valutareserves weer wat aan het afnemen zijn, zijn de massale interventies van de CBR om de koersdaling van de roebel binnen de perken te houden. Tussen 14 en 21 maart 2014 daalden de reserves met liefst 6,6 miljard dollar, omdat de CBR vele miljarden besteedde om de daling van de roebelkoers te stuiten. Vooralsnog lijkt dit gelukt.

De meeste specialisten hebben Poetin verteld dat de gunstige economische effecten van de waardevermindering van de roebel (stimulans van de eigen industrie, minder import) niet opwegen tegen de nadelen. Vooral lagere vraag van consumenten, lagere investeringen en hogere inflatie belemmeren de groei. Door de Krim-crisis komen daar nog extra kapitaalvlucht en politieke onrust bij.

Misschien hoopt Poetin dat de specialisten, net als vijftien jaar geleden, ongelijk krijgen. Waarschijnlijker is dat hij uitbreiding van het Russische grondgebied zo belangrijk vindt dat hij best bereid is een hoge economische prijs te betalen. Het helpt natuurlijk dat hij die prijs ook kan betalen.