Krim terug naar Rusland (3): kosten

René Does

De annexatie van de Krim mag door Rusland als een nationaal-psychologische en geopolitieke overwinning worden beschouwd, ze gaat wel met flinke kosten gepaard. Het betreft niet alleen directe investeringen in de Krim zelf, maar ook om indirecte kosten als een lagere kredietrating van het land, waardevermindering van de roebel, extra kapitaalvlucht en snellere afname van de economische groeicijfers. In dit stukje worden de directe investeringen behandeld.

De incorporatie van de Krim in de Russische Federatie vraagt om een flinke hoeveelheid overgangsmaatregelen, uiteenlopend van relatief kleine bestuurstechnische aanpassingen tot grote investeringsprojecten. Zo moeten postcodes, telefoonnummers, internetadressen en nummerborden van auto´s aan de Russische systemen op die gebieden worden aangepast. Nummerborden krijgen bijvoorbeeld de regiocode ´92´ voor de Krim.

Dan zijn er allerlei eigendomskwesties die moeten worden opgelost. Enkele grote industriële bedrijven zijn in handen van de Oekraïense oligarch Dmitri Firtasj. In de toeristensector is 60 procent van de bedrijven in handen van Oekraïense ondernemers van buiten de Krim, het ´vasteland´. Kunnen deze Oekraïense ondernemers ongestoord blijven ondernemen? Hoe krijgen Oekraïense staatsbedrijven hun bezittingen vergoed als ze in Russische staatshanden overgaan?

Ook het banksysteem van het schiereiland moet in de transitieperiode tot januari 2015 overgaan naar de controle van de Russische Centrale Bank. In deze periode zal er in het betalingsverkeer stapsgewijs worden overgegaan van de Oekraïense nationale munt, de hryvna, naar de Russische roebel. De Russische Centrale Bank garandeert de vergoeding van spaartegoeden tot een maximum van 700.000 roebel (bijna 14.000 euro).

Met ruim twee miljoen inwoners vormt (vormde) de bevolking van de Krim bijna 5 procent van het inwonertal van Oekraïne. Het aandeel van de economie van de Krim in de nationale economie van Oekraïne is echter aanzienlijk kleiner, namelijk 3 procent. Het bruto binnenlands product van de Krim bedraagt 4,3 miljard dollar. Ook naar Oekraïense maatstaven heeft de Krim dus een zwakke economie, die de overheid meer kost dan oplevert.

Voor de buitenwereld zijn het toerisme en de wijnbouw sectoren die het economische gezicht van de subtropische Krim bepalen, maar deze bedrijfstakken maken maar een gering percentage van de regionale economie uit, respectievelijk 5 en 2 procent van het regionale bbp. De economie van de Krim steunt toch voornamelijk op landbouw en industrie. In de industrie gaat het om ongeveer 500 bedrijven in vooral de chemische en verwerkende industrie. Deze bedrijven zijn veelal technologisch verouderd.

Er zullen grote investeringen moeten worden gedaan in modernisering van de verouderde landbouw- en industriële bedrijven en in grote infrastructurele projecten. Het wegennet van het schiereiland moet nodig worden uitgebreid. Het vliegveld van de hoofdstad Simferopol moet worden uitgebreid en gemoderniseerd, evenals de havens van Jevpatorija, Feodosija, Kertsj en Jalta.

En er moet een brug worden gebouwd over de Zeeëngte van Kertsj aan de oostelijke zuidpunt om een directe verbinding met Rusland te krijgen, want met de huidige staatsgrenzen tussen Rusland en Oekraïne is de Krim een Russische exclave, zoals de provincie Kaliningrad aan de Oostzee.

Daarbij is de Krim bij enkele belangrijke dagelijkse diensten zwaar afhankelijk van toevoer vanaf het Oekraïense vasteland, met name water en elektriciteit. Voor beide producten is de Krim voor 20 procent zelfvoorzienend en voor 80 procent afhankelijk van levering uit Oekraïne. Qua vervoer, watervoorziening en elektriciteit wil de Krim uiteraard minder afhankelijk van Oekraïne worden, maar dit vergt tijd en grote investeringen (tenzij ook de oostelijke provincies tussen de Krim en Rusland door Rusland zullen worden geannexeerd).

Alleen in de gasvoorziening is de Krim redelijk zelfvoorzienend door de gaswinning van het energieconcern Tsjernomorneftegaz in de kustwateren van de Zwarte Zee en de Zee van Azov. Maar ook hier speelt weer de eigendomskwestie, want Tsjernomorneftegaz is (was) onderdeel van het Oekraïense staatsgasbedrijf Naftogaz Oekraïna. Waarschijnlijk zal Tsjernomorneftegaz onderdeel gaan uitmaken van het grote Russische staatsgasbedrijf Gazprom.

Hoe hoog de annexatiekosten zullen uitvallen, is moeilijk precies te vermelden. Voor sociaal-economische uitgaven wordt voor de periode tot 2025 meestal een bedrag van 30 miljard dollar genoemd, ofwel drie miljard dollar per jaar. De noodzakelijke infrastructurele projecten gaan minstens vijf miljard dollar kosten.

Een vraag hierbij is hoe alle kosten verdeeld gaan worden tussen de Russische overheidsbegroting en private investeerders, al dan niet min of meer gedwongen door het regime van Poetin. Rusland heeft al een zeer duur project achter de rug, de Olympische Winterspelen in Sotsji, en in 2018 komt het WK Voetbal, dat eveneens tientallen miljarden dollars aan uitgaven vraagt. Econome Natalja Zoebarevitsj van het Onafhankelijke Instituut voor Sociale Politiek stelde na de annexatie van de Krim: ´Er zijn kolossale investeringen in de infrastructuur noodzakelijk, en nog een "Sotsji" kan Rusland niet aan.´

Hoogleraar economie Aleksej Chajtoen van het Europa-Instituut van de Russische Academie van Wetenschappen concludeerde op 24 maart in een analyse in de Nezavisimaja Gazeta: ´Zonder subsidies van het Oekraïense vasteland, Rusland of andere potentiële bondgenoten blijft de Krim een van de armste uithoeken van Europa met een sterke seizoensgebonden economie. (…) Het begrotingstekort van de autonome Krim bedraagt nu ruim één miljard dollar per jaar en er zijn miljarden aan investeringen in de economie van het schiereiland noodzakelijk. Je kunt stellen dat vanuit economisch oogpunt de hereniging van de Krim voor Rusland weinig voordelen oplevert.´