Bijna alles over Sotsji (deel 1)

René Does

Van 7 tot 23 februari zullen de Olympische Winterspelen van 2014 plaatsvinden in de Russische badplaats Sotsji aan de kust van de Zwarte Zee. Het zijn al bij voorbaat geen reguliere Olympische Spelen vanwege de vraagtekens bij de enorme kosten die zijn gemaakt, de gespannen veiligheidssituatie in de regio waar de Spelen gehouden worden en de diplomatieke ruzies tussen Rusland en westerse landen als gevolg van de verslechterende mensenrechtensituatie in Rusland, wat onder meer blijkt uit de wet tegen ´propaganda van homoseksualiteit onder minderjarigen´.

Dit laatste thema, en de vraag welke hoogwaardigheidsbekleders er namens Nederland officieel hun opwachting mogen en moeten maken tijdens de Spelen in Sotsji, wordt in dit artikel niet behandeld. Dat werd en wordt voldoende gedaan in andere (Nederlandse) mediaorganen. Op deze plek gaat het over de Russische zaken rond de Spelen. Deel één van een vierdelige serie.

    1.   De stad Sotsji
Sotsji ligt in het zuiden van Europees Rusland, in de provincie Krasnodar. De stad ligt aan de Zwarte Zee, iets ten westen van de onrustige Noord-Kaukasus. Sotsji telt 450.000 inwoners.

De regio waar Sotsji ligt werd pas in de tweede helft van de negentiende eeuw door het Russische rijk ingelijfd. Daarvoor was de regio het woongebied van Kaukasische volken als de Tsjerkessen en de Abchazen. De stad ontstond in 1838 in eerste instantie als legerfort, dat nog tientallen jaren belegerd werd door Noord-Kaukasische volken. In 1896 kreeg de plaats zijn huidige naam Sotsji. In 1917 werd Sotsji officieel een stad. Sotsji ligt in het dal van de rivier Mzymta.

Sotsji wordt vaak in een adem genoemd met Krasnaja Poljana, de schilderachtige bergstreek in het achterland. In Krasnaja Poljana vond in 1864 de definitieve veldslag tussen het Russische leger en Noord-Kaukasische strijders plaats over de overheersing van de Noord-Kaukasus. De Russische generaal Nikolaj Jermolov voerde een meedogenloze deportatiepolitiek tegen de laatste Tsjerkessische verzetshaarden.

Volgens uiteenlopende schattingen ontvluchtten tussen de 400.000 en 1,5 miljoen Tsjerkessen en Adygejers hun vaderland, vooral naar het Osmaanse rijk. Dit gebeurde via de haven van Sotsji. De eerste kolonisten van Krasnaja Poljana waren vervolgens vooral Grieken en Esten. Die laatsten komen terug in de naam van het dorp Estosadok (´Ests dorp´), waar de winterse bergsporten zullen worden afgewerkt.

Sotsji en het dal van de Mzymta raakten pas echt in ontwikkeling nadat in 1898 de weg tussen Adler en Krasnaja Poljana was aangelegd. De kustplaats Adler ligt ten zuiden van Sotsji en is nu met zijn gerenoveerde vliegveld, spoorwegstation en spoor- en wegverbindingen vanaf het vliegveld het aanvoerpunt van de sporters en toeschouwers van de Olympische Winterspelen. Het vliegveld van Adler moet tijdens de Spelen 3.800 passagiers per uur kunnen verwerken.

Onder de communisten ontwikkelde Sotsji zich tot vakantieoord van de Moskouse politieke elite. De eerste modernisering vond vanaf 1933 plaats onder Stalin, die zijn zomervakanties in Sotsji vierde. Een tweede moderniseringsprogramma startte in 1967 onder sovjetpremier Aleksej Kosygin. Hij breidde Sotsji uit door de plattelandsgemeenten Adler en Lazarev en de dalen van de rivieren Mzymta en Sjacha bij de gemeente Sotsji te trekken.

Terwijl het ontwikkelingsplan van Stalin de oprichting van een verzameling sanatoria voor de politieke elite behelsde, ontwikkelde Sotsji zich door het project van Kosygin tot een echte badplaats. Sotsji profiteerde vanaf 1991 van het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, want het is voor de Russen nu de enige overgebleven binnenlandse badplaats. De enorme investeringen voor de komende Olympische Winterspelen zijn de derde moderniseringsronde van Sotsji.

De meningen van de inwoners van Sotsji over de Olympische Winterspelen zijn verdeeld. Aan de ene kant zijn veel inwoners blij dat hun stad ruim twee weken lang in het middelpunt van de mondiale belangstelling staat en de infrastructuur enorm is uitgebreid en gemoderniseerd. Aan de andere kant hebben de voorbereidingen veel van het uithoudings- en incasseringsvermogen van de inwoners gevraagd. Zij hebben zeven jaar van ongemakken achter de rug in de vorm van bouwwerkzaamheden, een invasie van (buitenlandse) gastarbeiders, afsluitingen van water en elektriciteit, onteigeningen en steeds scherpere veiligheidsmaatregelen.

    2.   Olympisch complex
Het Olympisch complex voor de komende Winterspelen bestaat uit twee clusters: een cluster van stadions en een Olympisch dorp pal aan de kust in de stad op de Imeretinski-laagvlakte, en een cluster van stadions en een Olympisch dorp in de bergen van Krasnaja Poljana. Binnen de clusters ligt alles op loopafstand van elkaar. Hierdoor zijn de Olympische Winterspelen in Sotsji hele compacte Spelen. Er zijn 25.000 vrijwilligers van jonge Russen om de sporters en supporters van dienst te zijn.

In de Imeretinski-laagvlakte zijn er zes nieuwe en mooie stadions voor de binnensporten gebouwd, die gezamenlijk 82.000 toeschouwers kunnen herbergen:

• Het Fisjt-stadion met een capaciteit van 40.000 toeschouwers waar de openings- en de sluitingsceremonie zullen worden gehouden.
• Het ijshockeystadion Bolsjoj (het Grote Stadion) met een capaciteit van 12.000 toeschouwers, dat als ´Groot IJspaleis´ wordt gepresenteerd.
• Het kleinere ijshockeystadion Sjajba (Puck) met een capaciteit van 7.000 toeschouwers.
• Het stadion Olimpijski Oval voor hardschaatsen met een capaciteit van 8.000 toeschouwers. Dit stadion is dus de belangrijkste strijdarena voor de Nederlandse afvaardiging.
• Het Wintersportpaleis voor het kunstschaatsen met en capaciteit van 12.000 toeschouwers.
• Het curlingcentrum Ajsberg Ledjanoj kloeb (IJsclub) voor curling met een capaciteit van 3.000 toeschouwers.

In de bergen van Krasnaja Poljana zal er worden geskied, van de skischans worden gesprongen en worden gebobsleed. Krasnaja Poljana is dus de plek van de winterse bergsporten.

    3.   Klimaat en weer
De altijd kritische liberale oppositionele politici Boris Nemtsov (zelf in Sotsji geboren) en Leonid Martynjoek openden hun rapport Winterolympiade in de subtropen over de organisatie van de Spelen met de volgende zinnen: ´Rusland is een winterland. Op zijn landkaart is het moeilijk een plek te vinden waar geen sneeuw is en wintersporten niet ontwikkeld zijn. Poetin heeft zo´n plaats gevonden en besloot daar Olympische Winterspelen te houden. Dit is de stad Sotsji´.

En een paar zinnen verder: ´De belangrijkste wedstrijden en de openings- en sluitingsceremonie worden gehouden in de Imeretinski-laagvlakte, een subtropisch moeras aan de kust van de Zwarte Zee en in de monding van de rivier Mzymta, op de warmste plek van niet alleen Rusland, maar ook van Sotsji.´

Het kan in februari in Sotsji inderdaad makkelijk in de tien graden boven nul zijn. Sportcommentator Anton Orjoch van de oppositiewebsite Jezjednevny Zjoernal (Dagelijkse Krant) stelde voor te spreken van ´Olympische Lentespelen´.

Critici als Nemtsov, Martynjoek en Orjoch stellen dat Poetin Sotsji als plaats voor zijn persoonlijke prestigeproject heeft gekozen, omdat de stad en zijn achterland in Krasnaja Poljana het geliefde vakantieoord is van de Moskouse politieke elite. Voor winterse omstandigheden had beter een plaats in Siberië of het noorden van Europees Rusland gekozen kunnen worden.

Klimatologisch is de plaats waar de Olympische Winterspelen zullen worden gehouden volgens Aleksandr Frolov, het hoofd van het Staatscomité voor Hydrometeorologie (het Russische KNMI), een ´subtropische zeeregio´, gekenmerkt door een warme zee hoge steile bergen aan de kust. Dit maakt het weer in Sotsji zeer wisselvallig. Het weer komt of van zee en is dan warm en sterk regenachtig, of er komt koude lucht over de Kaukasische bergen in het noorden en dan is er veel sneeuw met sterke wind.

De laatste weervoorspelling die ik over de stad Sotsji heb gelezen, van 20 januari op de nieuwssite Utro.ru, voorspelt half bewolkt weer met 7 tot 9 graden Celsius tijdens de openingsceremonie, maar ook warmte van 15 of 16 graden Celsius in het weekend van 15 en 16 februari. In de bergen van Krasnaja Poljana schommelt de temperatuur in de periode van de Spelen overdag gewoonlijk rond het vriespunt en vriest het ´s nachts 10 graden.

Regeringswoordvoerders stellen hier tegenover dat het weer geen invloed zal hebben op een soepel verloop van de wedstrijden. De zaalsporten in het Imeretinski-laagvlakte zijn ongevoelig voor de weersomstandigheden omdat ze binnen worden gehouden, terwijl de kans op sneeuw en winters weer voor de buitensporten in Krasnaja Poljana gewoonlijk groot is. Bovendien zijn er grote hoeveelheden sneeuw opgeslagen en kunstsneeuwkanonnen voorradig om de buitensporten zelfs bij dooiweer van sneeuw te kunnen voorzien.

Anton Orjoch erkent dat er maar twee weersomstandigheden denkbaar zijn die de buitensporten kunnen verstoren, namelijk sneeuwstormen en dichte mist. Maar visueel zal warmte volgens hem voor de toeschouwers en televisiekijkers een vervreemdend en een beetje surreëel beeld kunnen geven. Het zullen ook geen mooie televisieplaatsjes opleveren als de sneeuwsporten bruine en grijzen stukken land als achtergrond van de wedstrijden hebben.

Hoe dan ook, het blijft toch wel opmerkelijk dat als verfraaiing en groenvoorzieningen van het Olympisch complex in de stad Sotsji voor het planten van onder meer palmbomen is gekozen.