Russische verkiezingen in 2014
René Does
´Verkiezingen zonder keuze.´ ´Verkiezingen zonder risico.´ Met dit soort koppen beoordeelden de meer neutrale Russische media de regionale en plaatselijke verkiezingen van 14 september 2014. Iedere tweede zondag van september wordt er een ´algemene verkiezingsdag´ met regionale en plaatselijke verkiezingen gehouden. Dit jaar was het een saaie bedoening.
Op 14 september ging het om een fiks aantal verkiezingen, het hoogste in de postcommunistische tijd. Er werden in 30 van de 85 regio´s van de Russische Federatie gouverneursverkiezingen gehouden. Verder werden er 14 regionale parlementen en duizenden burgemeesters en raden gekozen, waaronder de nieuwe Stadsdoema van de hoofdstad Moskou.
Het ging in totaal om 6.020 verkiezingen, waarin 43.300 zetels en functies open stonden, 61 partijen deelnamen en 111.000 kandidaten optraden. Zo´n 50 miljoen van de 145 miljoen Russen gingen naar de stembus. In deze cijfers zijn de twee nieuwe subjecten van de Federatie, de Krim en de havenstad Sevastopol, meegenomen, want daar werden ook verkiezingen gehouden.
De uitkomst van praktisch al die verkiezingen is ondubbelzinnig te geven: machtspartij Verenigd Rusland (VR) won op alle fronten. De winnende gouverneurs wonnen allemaal in de eerste ronde met meer dan 50 procent van de stemmen. In 28 van de 30 regio´s werden gouverneurs van VR gekozen. Alleen in de provincie Orlov won de kandidaat van de Communistische Partij van de Russische Federatie (KPRF), Vladimir Potomski, en in de provincie Kirov de onafhankelijke kandidaat Nikita Belych.
Er zijn verschillende redenen die de almacht van VR verklaren. Allereerst liftte de partij mee op de huidige zeer hoge persoonlijke populariteit van president Vladimir Poetin. De zogenoemde ´machtsverticaal´, de controle vanuit het Kremlin over het politieke leven in Rusland, functioneerde op volle toeren. De verkiezingen werden daarom in het algemeen als eerlijk beoordeeld, want verkiezingstrucs om VR en VR-kandidaten te laten winnen waren meestal niet nodig.
Als het Kremlin in regio´s nieuwe gouverneurs wilde, verving het de zittende man of vrouw vlak voor de verkiezingen met nieuwe ´tijdelijke plaatsvervangende gouverneurs´ . Omdat die tijdelijke plaatsvervangers door Poetin werden benoemd, wist de bevolking meteen op wie het Kremlin wilde dat ze zou stemmen.
Waren er twijfels over de winst, dan werd het ´administratieve filter´ ingezet, dat wil zeggen besluiten over het uitsluiten van potentiële tegenkandidaten onder het mom van schendingen van de kiesregels of het niet halen van een benodigd aantal handtekeningen. Zo werd in Sint Petersburg oppositiekandidate Oksana Dmitrijeva van de centrumlinkse partij Rechtvaardig Rusland de toegang tot de gouverneursverkiezingen van de stad ontzegd, waardoor plaatsvervangend gouverneur Georgi Poltavtsjenko makkelijk kon winnen.
Verder waren er veel dosrotsjki, stemmingen vóór de officiële verkiezingsdag. Dan moeten bepaalde categorieën stemmers, zoals gevangenen en werknemers van staatsbedrijven, eerder stemmen, omdat ze op de verkiezingsdag zelf andere bezigheden zouden hebben die hen de gang naar de stembus zouden beletten. Deze groepen zijn makkelijker te dwingen op VR en VR-kandidaten te stemmen. In sommige verkiezingen ging het om soms meer dan 4 procent van de uiteindelijke kiezers.
Tot slot speelde de gespannen internationale situatie als gevolg van de crisis rond de Krim en Oekraïne en de ´sanctieoorlog´ tussen Rusland en het Westen een belangrijke rol. Doordat de machthebbers Rusland als een door het Westen belegerde vesting voorstellen, waren de Russische kiezers nog meer dan gewoonlijk bereid om op de partij en de kandidaten van de zittende macht te stemmen.
Na de eerste verkiezingsuitslagen van de parlementsverkiezingen van 4 december 2011 kijkt Poetin niet blij. Foto: site van de premier
Zelfs in de Moskouse Doema-verkiezingen had VR het niet moeilijk. De 45 zetels werden geheel via districtsverkiezingen gevuld. VR won 28 zetels, de KPRF 5, de rechts-populistische partijen Vaderland en Liberaal-Democratische Partij van Rusland ieder één en er werden 10 onafhankelijke kandidaten gekozen.
Hoe anders was de situatie in de eerdere verkiezingen van de afgelopen jaren. In het najaar van 2011 en de winter van 2012, vóór de opeenvolgende parlements- en presidentsverkiezingen, ging de ´boze middenklasse´ nog massaal de straat op uit groeiende onvrede met het beleid van Poetin en zijn ´partij van dieven en oplichters´, VR.
En in de regionale en plaatselijke verkiezingen van september 2013 was het in verschillende plaatsen best spannend. Zo belaagde in Moskou blogger en oppositieleider Aleksej Navalny, de bedenker van de hiervoor genoemde bijnaam van VR, zittend burgemeester Sergej Sobjanin, die maar net een absolute meerderheid van iets meer dan 52 procent van de stemmen haalde.
Het opiniebureau Levada-Centrum signaleert grote ´apathie´ en ´ontwijkgedrag´ onder de Russische kiezers. Zo verklaarde 93 procent van de ondervraagden op de vraag of ze om politieke redenen de op straat zou kunnen gaan om te protesteren met ´nee´. Iets minder ontkende dit als het om economische protesten zou gaan, namelijk 86 procent. Volgens het Levada-Centrum hebben momenteel praktische alle Russen het geloof verloren dat ze echt invloed kunnen uitoefenen op het politieke leven in hun land.
Een volgende vraag is of de machthebbers de huidige controle lang kunnen vasthouden, met name tot en met de nieuwe landelijke parlementsverkiezingen van december 2016. Het is een dooddoener, maar dat is afwachten. Als er onvrede broeit onder de bevolking, dan zal die volgens politieke commentatoren in het land weer spontaan naar buiten komen, zoals in 2011 en 2012. Of ook gewoon niet.