Boris Nemtsov (9 oktober 1959 - 27 februari 2015)

René Does

´Een iets meer dan statistisch gemiddelde staatsburger.´ Zo werd de op 28 februari vermoorde liberale oppositieleider Boris Nemtsov de dag na de moord volgens de krant Nezavisimaja Gazeta gekarakteriseerd door Dmitri Peskov, de woordvoerder van president Vladimir Poetin. Nemtsov werd vermoord door vijf kogels in zijn rug op een brug vlak bij het Kremlin.

Alleen al de plaats van het delict, praktisch voor de poorten van het Kremlin, deed commentatoren algemeen concluderen dat de moord een politieke achtergrond heeft en als een ´provocatie´ moet worden opgevat. Andere geopperde motieven, zoals een zakenmoord, een passiemoord (de erkende womanizer Nemtsov was in het gezelschap van het jonge Oekraïense fotomodel Anna Doeritskaja) of een aanslag door een moslimextremist (Nemtsov had de aanslag op de redactie van Charlie Hebdo zwaar veroordeeld) worden algemeen als weinig waarschijnlijk van de hand gewezen.

Het provocatie-scenario wordt door verschillende partijen echter verschillend geïnterpreteerd. Presidentieel woordvoerder Peskov speculeerde op een provocatie uit oppositiekringen, door met de moord op Nemtsov potentieel ongenoegen in Rusland tegen de ´gebeurtenissen in Oekraïne´ en de economische problemen extra op te stoken. Van Nemstov was bekend dat hij een Europese koers van Oekraïne vol overtuiging steunde.

De oppositie in Rusland beschouwt de moord als een waarschuwing uit kringen van vurige aanhangers van het beleid van Poetin jegens de oppositie om in te binden. Commentator Sergej Serebrov van de nieuwssite Utro.ru ziet de moord als een ´waarschuwing aan Poetin´ uit kringen van hooggeplaatste politici en zakenlieden, die hun bezittingen en verblijfsmogelijkheden in het Westen bedreigd zien door het westerse sanctiebeleid tegen Rusland: leden van de Russische elite lijden immers dikwijls zware persoonlijke zakelijke verliezen door de steeds anti-westerser koers van Poetin.

Biografie
Boris Jefimovitsj Nemtwov werd geboren in de badplaats Sotsji aan de Zwarte Zee. Acht jaar later verhuisde hij naar Nizjni Novgorod, de grote stad aan de Wolga, toen nog Gorki geheten. Hij studeerde in 1981 af aan de natuurkundige faculteit van de Staatsuniversiteit van Gorki, werd daar doctor in de natuurkunde, ging er werken en schreef ruim 60 artikelen over kwantummechanica, thermodynamica en akoestiek. In 1990 werd hij afgevaardigde in het parlement van de Russische Federatie.

De jaren negentig waren het hoogtepunt in het politieke leven van Nemtsov. In augustus 1991 maakte hij kennis met president Boris Jeltsin tijdens de verdediging van het Witte Huis tegen de communistische couppoging. Jeltsin had een zwak voor jonge hervormers en benoemde Nemtsov op 32-jarige leeftijd tot gouverneur van de provincie Nizjni Novgorod. In 1995 werd Nemtsov in provinciale verkiezingen herkozen op deze post.

De band met Jeltsin belette Nemtsov in dat jaar echter niet om ruim een miljoen handtekeningen te verzamelen tegen de eerste oorlog van de Russische regering tegen de opstandige deelrepubliek Tsjetsjenië. Van maart 1997 tot augustus 1998 was hij vice-premier. In 1997 gold Nemtsov zelfs als de belangrijkste gegadigde om Boris Jeltsin als president op te volgen in 2000.

De roebelcrisis van augustus 1998 gooide roet in de politieke carrière van Nemtsov. Tijdens de parlementsverkiezingen van december 1999 werd hij nog wel als een van de drie partijleiders van de Unie van Rechtse Krachten (SPS) in de Staatsdoema gekozen, en daar tot vice-voorzitter van het parlement, maar in de parlementsverkiezingen van december 2003 haalde SPS niet meer de kiesdrempel van 5 procent.

Inmiddels was Poetin president van Rusland, een keuze die Nemtsov aanvankelijk wel kon steunen. Maar vooral door de ruige manier waarop Russische veiligheidstroepen de gijzeling in de school in Beslan door Kaukasische moslimextremisten in begin september 2004 beëindigden, bracht Nemtsov aan het front van de oppositie tegen Poetin.

In maart 2009 werd hij tweede in de burgemeestersverkiezingen in Sotsji; hij won dus niet. Het laatste politieke wapenfeit van Nemtsov was dat hij in september 2013 namens de nieuwe hervormerspartij RPR-PARNAS in de Doema van de provincie Jaroslavl werd gekozen.

Nemtsov tok de laatste jaren vooral nog de aandacht door de messcherpe en stevig onderbouwde rapporten die hij schreef over de corruptie en het gebrek aan werkelijke economische hervormingen onder Poetin, zoals Poetin. De resultaten na 10 jaar uit 2010. De Russische en internationale berichtgeving over de enorme kosten van 51 miljard dollar voor de Olympische Winterspelen in zijn geboortestad Sotsji in de winter van 2014 was grotendeels gebaseerd op het rapport Winterolympiade in de subtropen, dat Nemtsov samen met Leonid Martynjoek in mei 2013 publiceerde.

In het licht van de populariteitscijfers van Poetin was Nemtsov misschien nog maar een mug in het Russische politieke krachtenveld van de laatste jaren. Maar dan wel een mug die heel hard zoemde en regelmatig venijnig stak in het vlees van de machthebbers.

Haatklimaat
De onafhankelijke commentatoren die er nog over zijn in Rusland koppelden het lot van Nemtsov allemaal aan het haatklimaat dat sinds de annexatie van de Krim is opgestookt door machthebbers en staatsmedia. Haat tegen de ´Oekraïense fascisten´ in de huidige regering in Kiev en haar westerse medestanders, waardoor iedere Rus die die haat niet wil en kan delen steeds meer als een lid van een ´vijfde kolonne´ van landverraders wordt gezien.

´De dood van de politicus zal ogenblikkelijk politieke gevolgen hebben. (…) Preciezer, ze werd een eigensoortige test en controle, die ons, burgers van Rusland, nogmaals zal verdelen langs de lijnen "eigen" en "vreemd"´, schreef Roza Tsvetkova op 3 maart in de Nezavisimaja Gazeta.

En commentator Valeri Jakov van de krant Novyje Izvestija schreef een dag eerder: ´Haat doodde Boris Nemtsov. Deze haat werd een heel jaar lang opgeblazen door onze televisiekanalen, onze radiozenders, onze propagandisten en politicologen. Deze haat provoceerde de jagers op "vijfde kolonnes" en op "nationale verraders". (…) Vandaag de dag zijn wij allemaal verantwoordelijk voor de haat die ons leven beheerst.´

Nemtsov zelf liet de laatste keer van zich horen de dag vóór de moordaanslag via zijn blog voor de radiozender Echo Moskvy en in een interview op deze zender. Hij stelde dat Rusland als grootste bezitter ter wereld van voorraden schaliegas en schalie-olie deze voorraden niet zou kunnen ontginnen vanwege het verbod in het Westen op de export van hiervoor noodzakelijke technologieën naar Rusland.

Hij hekelde de enorme stijging van de defensie-uitgaven: ´Het Russische defensiebudget van 2015 is astronomisch: 3,3 biljoen roebel. In vergelijking met 2014 groeide het defensiebudget met 800 miljard, ofwel een groei van 33 procent. Het anti-crisisplan van Poetin, net zoals de begroting voor 2015, schrapt uitgaven voor gezondheidszorg (met 25 procent), onderwijs, cultuur en wegenaanleg.´