Het Vierpartijensysteem: de parlementsverkiezingen in Rusland (3)

René Does

De campagne voor de Russische parlementsverkiezingen is ook een 'campagne zonder gezichten'. Het is volgens nieuwe kieswetgeving van eerder dit jaar namelijk verboden om portretten te gebruiken van mensen die niet kandidaat zijn gesteld. Dit betekent dat de communisten geen portretten van Lenin mogen gebruiken, democratische oppositiepartijen niet het beeld van Aleksej Navalny en de presidentiële regeringspartij Verenigd Rusland (ER) geen afbeeldingen van president Vladimir Poetin.

ER lost dit probleem op door op zijn billboards langs de wegen in Rusland citaten van Poetin te gebruiken. Er zijn hiervoor twaalf citaten van Poetin geselecteerd, zes algemene en zes die gericht zijn op speciale doelgroepen: medisch personeel, onderwijzers, gepensioneerden, jongeren, landbouwers en het kleinbedrijf.

Twee voorbeelden van die algemene leuzen zijn: 'Verenigd Rusland is de verzamelplaats van het land geworden' en 'Het belangrijkste voor ons zijn de mensen'. De leerkrachten worden als speciale doelgroep gepaaid met de leuze 'Zonder waardig salaris is het niet mogelijk het prestige van de leerkracht te vergroten en dit beroep is een van de belangrijkste in iedere samenleving'. Jongeren wordt verteld dat zij 'gelijke mogelijkheden moeten krijgen om een succesvolle levensstart te maken'.

Regeringspartij
Verenigd Rusland werd in 2001 opgericht als opvolger van de verschillende opeenvolgende presidentiële regeringspartijen onder Poetins voorganger Boris Jeltsin, zoals Ons Huis is Rusland. Poetin, in 2000 tot president gekozen, geldt als de oprichter van ER, hoewel hij nooit officieel lid is geworden. Poetin fungeert daarom in de praktijk als de onmisbare lijstduwer van de partij.

ER heeft onder Poetin altijd een grote meerderheid van de zetels in de Staatsdoema bezet. Het probleem van de partij is eerder dat ze niet te groot moet worden, want dan kan de loyaliteit van de politieke partijen uit de 'constructieve oppositie' in gevaar komen. Dit dreigde na de parlementsverkiezingen van december 2007, toen ER ruim 60 procent van de stemmen won en een constitutionele meerderheid van meer dan twee derde van de 450 zetels in de Staatsdoema kreeg.

Vóór de parlementsverkiezingen van december 2011 raakte ER door een combinatie van hoogmoed (de zonder inspraak en stemming aangekondigde positiewisseling tussen Poetin en Dmitri Medvedev als president en premier) en corruptieschandalen onder zijn bestuurders in de verdrukking. Aleksej Navalny gaf ER de bijnaam 'partij van dieven en bedriegers'. In de grote steden van Rusland gingen 'boze burgers' massaal de straat op tegen ER.

De partij won in december 2011 met 46 procent van de stemmen nog wel de zetelmeerderheid, maar had de constitutionele meerderheid verloren. Na deze crisisperiode voor de partij nam Poetin afstand van ER. Hij gaf de leiding van de partij over aan Dmitri Medvedev, die nu optreedt als ER-lijsttrekker.

Ivan Sinegrijev van het weekblad Vlast schreef op 12 september over de partij: 'De geschiedenis van Verenigd Rusland is een geschiedenis over hoe de partij zich probeerde te hervormen, maar uiteindelijk, ondanks alle pogingen, trouw bleef aan zijn bureaucratische oorsprong.' ER telt nu rond de 1,5 miljoen leden.

Meerderheid
ER zal zonder twijfel weer een meerderheid van de zetels winnen, hoewel de populariteit van de partij de laatste maanden snel daalt (zie tabel). Socioloog Denis Volkov van het opiniebureau Levada-Centrum schilderde in de Nezavisimaja Gazeta van 21 juni 2016 een portret van de kiezers op ER:

'De positie van de partij is bijzonder sterk onder de allerjongste kiezers, allerlei soorten "leiders en bestuurders" en de meest welgestelden (onder deze groepen is ruim 50 procent bereid op ER te stemmen), en ook buiten de grenzen van Moskou (juist in de hoofdstad concentreert zich de ontevredenheid met de partij van de macht, waardoor ongeveer maar 33 procent van de Moskovieten bereid is op de partij te stemmen).

De kiezers op ER zijn mensen die in het algemeen tevreden zijn over de toestand in het land en in hun leven. Met hun is alles goed. Daarbij bestaat ongeveer de helft van de kiezers op de partij van de macht uit mensen die zelf toegeven dat zij geen uitgesproken politieke overtuigingen hebben. En in dit opzicht lijkt het electoraat van ER sterk op het electoraat van Vladimir Poetin.'

Sommige Russische commentatoren sluiten het terugwinnen van de constitutionele meerderheid in het parlement door ER niet uit. Deze verwachting is dan gebaseerd op een mogelijke superwinst in de districtsverkiezingen. In dat geval is een relatief slechte uitkomst in de proportionele partijverkiezingen als in december 2011 zelfs geen probleem. Een uitkomst die dan ook nog eens als voordeel heeft dat de partijen uit de 'constructieve oppositie', KPRF, LDPR en SR, tevreden kunnen worden gehouden.