Meldonium schaadt Russische sport

René Does

En weer is de Russische sport het middelpunt van een groot dopingschandaal. Nadat alle Russische atleten op 13 november 2015 voor onbepaalde tijd van internationale wedstrijden werden verbannen door de Internationale Associatie van Atletiekfederaties (IAAF) wegens wijdverspreid dopinggebruik in de Russische atletiek, meldde de World Anti-Doping Agency (WADA) vervolgens begin maart 2016 dat tientallen atleten in Rusland en andere voormalige sovjetstaten waren betrapt op het gebruik van het hartmedicijn meldonium, dat sinds 1 januari op de anti-dopinglijst van de WADA was opgenomen. Hoe is in Rusland op dit nieuwe dopingschandaal gereageerd?

Het waren niet de minste Russische sporters die na 1 januari op het gebruik van meldonium waren betrapt, onder wie tennisster Maria Sjarapova, langebaanschaatser Pavel Koelizjnikov, kunstschaatster Jekaterina Bobrova, shorttracker Semjon Jelistratov en volleyballer Aleksandr Markin. Sjarapova bekende op 7 maart op een speciaal belegde persconferentie in Los Angeles schuld en deed persoonlijk het boetekleed aan. 'Ik heb een enorme vergissing begaan.'

Samenzwering
Veel Russen zien in het nieuwe dopingschandaal een anti-Russische westerse 'samenzwering' om president Vladimir Poetin en Rusland te straffen voor de buitenlands politieke activiteiten in Oekraïne en Syrië. Meldonium is in Rusland ook bekend onder de preparaatnaam 'mildronat', wat de aanhangers van zulke anti-Russische samenzweringstheorieën inspireerde het middel ook wel 'mildroNATO' te noemen.

Woordvoerder Dmitri Peskov van president Poetin reageerde dat in het Kremlin 'met teleurstelling' is gereageerd op de nieuwe bevindingen van de WADA, maar stelde dat het 'afzonderlijke sporters' betrof en deze nieuwe dopingzaken 'geen schaduw mogen werpen op de Russische sport en de uitmuntende prestaties van onze sportmensen'. Sportcommentator Sergej Podoesjkin van de krant Novyje Izvestija noemde het nieuwe dopingschandaal een 'echte catastrofe' voor de Russische sport, met name omdat het 'de beste onder de beste' Russische sporters betreft.

Verschillende Russische sportartsen spreken hun verontwaardiging uit over het op de anti-dopinglijst opnemen van meldonium, omdat het middel geen prestatie bevorderende werking zou hebben, maar een regulier herstelmiddel voor het hart van zware lichamelijke inspanningen zou zijn. Zo zei hoofdarts Valeri Konov van de ijshockeyclub Dinamo Moskou op 10 maart tegen de krant Novyje Izvestija:

Het is mij volkomen onduidelijk op grond waarvan meldonium werd verboden. Bij de hedendaagse belastingen in de professionele sport moeten wij sportmensen kunnen beschermen. Meldonium was een van de in het ijshockey populaire preparaten. Mijn mening is dat ze het preparaat hebben verboden omdat het in de USSR is uitgevonden en de laatste jaren heel populair was in Rusland. De politiek begint zich nu ook al in dit soort zaken te manifesteren. Waar zijn onze juristen? Het eigen volk moet verdedigd worden.

Baltische steun
Opmerkelijk is dat de Russische klagers over het WADA-besluit steun krijgen uit het Balticum, en met name van de uitvinder in 1975 van het preparaat, de Letse hoogleraar medicijnen Ivar Kalvins. Meldonium, dat gemaakt wordt in verschillende medische bedrijven in de Baltische republieken, werd praktisch alleen in voormalige sovjetrepublieken door sporters gebruikt als herstelmiddel.

Kalvins stelt ook dat zijn meldonium geen doping is, maar slechts een herstelmiddel, en noemde het verbod per 1 januari 2016 in Novyje Izvestija een 'misdaad tegen de mensenrechten'. 'Het preparaat helpt alleen maar het hart te beschermen tegen de gevolgen van overbelasting. Het is nonsens om atleten te verbieden voor hun gezondheid te zorgen!', aldus Kalvins.

Niettemin werden ook Russische sportbestuurders sinds september 2015 door de WADA geïnformeerd over het komende verbod per 1 januari 2016 van meldonium. Waarom is er dan toch een reeks van Russische sporters nog betrapt op gebruik van het middel nà deze datum?

Russische sportcommentatoren zoeken het antwoord op deze vraag in onoplettendheid, onverantwoordelijkheid en eigengereidheid onder Russische sportbestuurders en sportartsen. Zo wees de kwaliteitskrant Nezavisimaja Gazeta er op 11 maart in een commentaar op dat Rusland geen enkele vertegenwoordiger bij de WADA heeft: 'Juridisch en structureel blijft onze sport op het gebied van lobbywerk en bureaucratische invloed in mondiale processen volkomen hulpeloos.'

Verder signaleerde de krant onderdanigheid en gebrek aan persoonlijke verantwoordelijkheid onder Russische sporters: 'Onze sportmensen zijn in meerderheid naïef, gemakzuchtig en geneigd verantwoordelijkheid te delegeren aan artsen, trainers en ambtenaren.' Fijntjes stelde de krant dat 'onderwerping aan manipulaties' een trekje van niet alleen sporters in Rusland is, 'maar van Russische burgers in het algemeen'.

De nieuwssite Gazeta.ru reageerde op 9 maart in een commentaar op vergelijkbare wijze: 'In het hedendaagse Rusland houdt men er überhaupt niet van regels te volgen: niet in de politiek, niet in de economie, niet in de sport. Dit is ons grootste ongeluk. (…) Wij straffen hierbij onszelf en voelen ons beledigd.'

Niettemin wordt er in de Russische sportwereld en politiek uiteindelijk met berusting gereageerd op het nieuwe dopingschandaal en de verwachte schorsingen van de betrokken sporters. Er worden geen voornemens geuit om zich terug te trekken uit bestaande mondiale sportverbonden en alternatieve sportbonden op te richten. Het blijft bij oproepen om bij het nieuwe dopingschandaal betrokken sportbestuurders en sportartsen individueel ter verantwoording te roepen.

Tennisster Maria Sjarapova (28), misschien wel de bekendste sportvrouw ter wereld, deed een vlucht naar voren door op haar persconferentie volledig schuld te bekennen en persoonlijke verantwoordelijkheid te nemen voor het, naar haar zeggen, niet lezen van WADA-mails over het komende verbod van meldonium.

Alle Russische sportcommentatoren prijzen haar hierom en verwachten dat ze door haar snelle en volledige schuldbekentenis een naar verhouding milde straf zal krijgen van één of twee jaar schorsing in plaats van de mogelijke maximale straf van vier jaar schorsing, hetgeen een definitief einde van haar tennisloopbaan zou betekenen.

Zij wordt nu al genoeg gestraft door het verlies van tientallen miljoenen dollars aan inkomsten als gevolg van het verlies van wedstrijdpremies en sponsorinkomsten. De persoonlijke schuldbekentenis van Sjarapova, die al sinds haar jeugd in Amerika woont en traint, wordt door de meeste Russen echter wel gezien als de reactie van een Amerikaanse en niet die van een Russin.