Het Vierpartijensysteem: de parlementsverkiezingen in Rusland (4)

René Does

Naast Verenigd Rusland (ER) zitten er drie andere partijen in de huidige Staatsdoema: de Communistische Partij van de Russische Federatie (KPRF), de Liberaal-Democratische Partij van Rusland (LDPR) en Rechtvaardig Rusland (SR). Na 18 september zal dit waarschijnlijk niet anders zijn. Een kort portret van de 'overige drie'.

KPRF
De KPRF ging met de leuze 'Rusland, arbeid, volksmacht, socialisme!' de campagne in. De partij werd in februari 1993 opgericht en is ideologisch in verwaterde vorm de opvolger van de Communistische Partij van de Sovjet-Unie (KPSS), die in augustus 1991 door Boris Jeltsin werd verboden wegens haar rol in de mislukte putsch tegen sovjetpresident Michail Gorbatsjov.

In de hele postcommunistische geschiedenis van het onafhankelijke Rusland geldt de KPRF als de belangrijkste oppositiepartij. Het is echter altijd een grijze partij gebleven, qua uitstraling, qua partijleider (de bureaucratische Gennadi Zjoeganov), qua electoraat (letterlijk, want vooral gepensioneerden), qua verkiezingsresultaat en ook qua ideologie.

In de buitenlandse politiek staat de partij sinds het aan de macht komen van Vladimir Poetin volledig achter de koers van de president. De oppositierol in de binnenlandse politiek bestaat eruit dat de KPRF een sterkere sociale oriëntatie in het economische beleid bepleit.

Gewoonlijk wint de KPRF ergens tussen de 10 en 15 procent van de stemmen. In december 2011 werd deze bandbreedte overstegen met 19,19 procent van de stemmen, maar toen lag Verenigd Rusland sterk onder vuur (zie vorige aflevering).

Het potentiële electoraat van de KPRF wordt altijd op 30 tot 33 procent van de Russische kiezers geschat. Dat de KPRF zo'n uitslag nooit haalt is omdat deze partij, als potentieel belangrijkste concurrent van ER, het sterkst wordt tegengewerkt door 'politiek technologische' spoilerpartijen als het linkse niet-communistische SR en nieuwe communistische partijen als Communisten van Rusland, de Russische Partij van Gepensioneerden voor Rechtvaardigheid en de Communistische Partij voor Sociale Rechtvaardigheid (ook een KPSS in Russische afkorting).

In de huidige economische crisistijd kan de KPRF theoretisch een flinke winst scoren op 18 september, maar de verwachting is dat dit om bovengenoemde redenen toch weer uitblijft.

LDPR
Van saaiheid is bij de LDPR en partijleider Vladimir Zjirinovski nooit sprake. Daarom iets meer aandacht voor deze partij.

De LDPR kwam in december 1993 met een kanonslag de Russische politiek binnen: met 22,92 procent van de stemmen werd de partij totaal onverwacht eerste in de proportionele partijverkiezingen. Daarna zakte de partij weg tot 5,9 procent van de stemmen in december 1999, om vervolgens onder Poetin in parlementsverkiezingen altijd ergens tussen de 11 en 12 procent te scoren.

Met wat fantasie kan Zjirinovski de Russische Donald Trump worden genoemd, met dit verschil dat hij zo'n rol al sinds 1993 speelt. De LDPR is vooral de partij van boze Russische mannen.

'LDPR voor de armen, LDPR voor de Russen!' was de leuze waarmee de partij in 2003 de campagne inging. Nu heeft de partij leuzen als 'De Russen zijn genoeg vernederd!', 'Ontslaving van de arbeid!' en 'Alle overheidsuitgaven naar de productie!' Een leuze van de LDPR eindigt altijd met een uitroepteken.

Van Zjironovski wordt gezegd dat 'hij zegt wat het Kremlin niet kan zeggen'. Voor zijn aanhangers is Zjirinovski een profeet wiens politieke voorspellingen vaak uitkomen - een beeld dat door de partijleider zelf volledig wordt gedeeld. Vooral met geopolitieke uitspraken mag de oriëntalist Zjirinovski zich graag doen gelden. Het uiterst-rechtse nationalisme van de LDPR krijgt dan imperialistische trekken.

Op 12 september mocht Zjirinovski zijn licht laten schijnen op hedendaagse geopolitieke kwesties in een interview met het weekblad Vlast. 'Oekraïne is een volledig kunstmatige constructie', oreerde hij. Poetin had niet alleen de Krim moeten annexeren, maar meteen ook de Donbass. En Charkov 'ligt maar 60 kilometer van Belgorod'. Alle voormalige sovjetrepublieken mogen zich zo weer aansluiten bij Rusland: 'Wij denken dat het voor al deze volken voordeliger is binnen het verband van Rusland te leven, zoals het was voor de revolutie van 1917.'

De militaire hulp aan het regime van de Syrische president Bashar al-Assad is ook 'een mogelijkheid voor training van ons leger'. In de buitenlandse politiek moet Rusland zich op de zuidelijke buurstaten in Azië concentreren: 'In heel Afrika waren koloniën van Europa. Brittannië, Frankrijk, Italië en Duitsland - laten zij zich met Afrika bezighouden, er zijn daar problemen genoeg. Laat Japan en China zich bezighouden met Zuidoost-Azië.

Rusland zal zich concentreren op zijn zuidelijke flank: op Turkije, Iran, Syrië, Irak en Afghanistan.' Verder moet Rusland een transportgrootmacht worden tussen Europa en Azië: 'Dit zijn 11.000 absoluut veilige kilometers over het territorium van één staat zonder een enkele grens.'

Cuba wordt een 'Amerikaans bordeel', en daarom had Rusland nooit Cuba's 'enorme staatsschuld' mogen kwijtschelden. Dat hadden de Amerikanen straks kunnen terug betalen.

Zjirinovski is inmiddels al weer 70 jaar oud. Binnen de LDPR kan een dynastieke opvolging plaatsvinden door zijn zoon Igor Lebedev, die namens de partij ook in de Staatsdoema zit. In de huidige campagne toont Lebedev zich een goede leerling van zijn vader. 'Overal hebben vrouwen het nu voor het zeggen', schreef hij op zijn blog.

Verder sneed hij ook in Rusland het thema immigratie aan. In Rusland wonen tegen de 15 miljoen gastarbeiders uit vooral voormalige sovjetrepublieken. Lebedev steunt volledig het voorstel van de gouverneur van de provincie Novosibirsk, Vladimir Gorodetski, die het immigranten in zijn provincie wil verbieden met kinderen te werken en openbaar vervoer te besturen.

Lebedev wil dit landelijk overnemen en zelfs uitbreiden: gastarbeiders mogen alleen werken in beroepen waarvoor echt geen Russen te vinden zijn, zoals straten vegen en huismeesterschap, 'want hun werkzaamheden in andere sectoren kunnen het leven en de veiligheid van onze burgers in gevaar brengen'. De LDPR wil de grenzen voor minstens vijf jaar helemaal sluiten voor gastarbeiders, 'met uitzondering van hoogopgeleide specialisten'. (Bron: materik.ru, 8-9-2016).

SR
Rechtvaardig Rusland werd in 2006 opgericht als niet-communistisch links alternatief voor de KPRF. Vanwege dit defensieve uitgangspunt heeft deze partij altijd een diffuus beeld gehouden en lijkt ze ook weer te kunnen verdwijnen als deze rol niet meer nodig is of beter kan worden vervuld door een andere linkse partij.

Niettemin behaalde de partij in december 2011 een onverwacht hoog percentage van 13,4 procent van de stemmen. SR bleek toen onder de 'boze burgers' het sterkst te profiteren van de oproep van Aleksej Navalny om op welke partij dan ook te stemmen als het maar niet Verenigd Rusland was.

SR was een redelijk alternatief voor kiezers die hun stem niet verloren wilden laten gaan aan partijen die de kiesdrempel toch niet zouden halen en zich niet aangetrokken voelden door de ideologisch meer uitgesproken KPRF en LDPR. Deze keer lijkt zo'n positie in het politieke partijspectrum voor SR minder makkelijk uit te buiten dan in 2011.