Rusland geamputeerd naar de Olympische Spelen

René Does

Op 28 juli vertrok de gedecimeerde Russische olympische ploeg van het Moskouse vliegveld Sjeremetjevo naar de Olympische Spelen in Rio de Janeiro. De ploeg werd uitgezwaaid door patriarch Kirill van de Russisch-orthodoxe kerk en de president van het Russische Olympisch Comité, Aleksandr Zjoekov. Zjoekov stelde bij het vertrek dat deze Russische olympische ploeg 'de meest schone van doping ter wereld' was.

Zoals bekend dachten veel westerse sportbestuurders en anti-dopingdeskundigen hier anders over. Naar hun mening had er geen enkele Russische sporter naar Rio de Janeiro gemogen, omdat er in Rusland een door de staat georganiseerd dopingsysteem voor topsport zou bestaan.

De Russische sport is het middelpunt van een nieuw dopingschandaal, dat begon met een televisiedocumentaire van de Duitse zender ARD in december 2014. Het werd vervolgd door een tijdelijke internationale schorsing van Russische atleten door de Internationale Associatie van Atletiekfederaties (IAAF) in november 2015 en in juni gevolgd door een definitieve diskwalificatie voor de Olympische Spelen.

De affaire eindigde met het rapport van de Canadese jurist Robert McClaren voor de World Anti Doping Agency (WADA), waarin met behulp van Russische klokkenluiders een door de staat gestuurd systeem voor doping tijdens de Olympische Winterspelen in Sotsji werd onthuld en het Internationaal Olympisch Comité (IOC) werd geadviseerd alle Russische sporters voor de spelen in Rio te schorsen.

'Laf en halfslachtig'
Met de motivering dat individuele schone Russische sporters niet onder een algemene schorsing mogen vallen, liet het IOC op 24 juli de beslissing over deelname van Russische sporters over aan de verschillende internationale sportfederaties. Dit besluit van het IOC werd in het Westen in de regel als laf en halfslachtig beoordeeld. Door Russische politici en sportbestuurders werd het ontlopen van een totale afwezigheid in Rio echter gepresenteerd als een overwinning van de Russische diplomatie.

Meer onafhankelijke Russische commentatoren stellen eveneens dat het IOC een juiste beslissing heeft genomen. Zoals de oppositiekrant Novaja Gazeta op 28 juli in een commentaar schreef:

De mondiale sportwereld meent in het algemeen dat Rusland veel te zwak gestraft is. In Rusland overheerst echter de mening dat achter deze geschiedenis zonder precedent een louter politieke actie schuilt en de wens een concurrent te verzwakken. (…) Zij wilden Rusland overtuigen te erkennen dat er een door de staat geleid systeem van oneerlijk spel en verschillende machinaties bestaat; wij wilden slechts de aanwezigheid van afzonderlijke schendingen van de anti-dopingregels erkennen.

Maar zulke commentaren stellen ook dat de Russische sport nog veel werk te doen staat om van het nieuwe negatieve dopingimago af te komen.

Niettemin is de vertrokken Russische olympische ploeg een sterk geamputeerde ploeg. Van de oorspronkelijk 387 geplaatste Russische sporters voor Rio zullen er ongeveer 270 mogen meedoen (op het moment van dit schrijven is het precieze aantal nog niet bekend).

Sowieso zijn alle leden van de atletiekploeg niet welkom, met uitzondering van verspringster Darja Klisjina, die permanent in het buitenland woont en werkt. Verder zijn er verbanningen van roeiers, wielrenners en zwemmers (m/v).

Er zullen in Rio dus toch Russische sporters olympische medailles winnen. De grootste medaillekansen worden verwacht in de verschillende vechtsporten, het turnen, het schoonspringen, het synchroonzwemmen en bij de vrouwenploegen handbal en volleybal.

Een voordeel van de 'laffe' beslissing van het IOC is dat er geen, of in ieder geval minder, politisering van het dopingschandaal zal plaatsvinden, dat wil zeggen dat voor de Russen de grond wordt weggeslagen onder de theorie dat een schorsing een westerse, met name Amerikaanse, anti-Russische politieke beslissing zou zijn met de verwijdering van sterke medaillekandidaten als gunstig bijeffect.

Politicoloog Andrej Kolesnikov van het Moskouse Carnegie Centrum zei op 26 juli tegen de krant RBC: 'De beslissing van het IOC slaat alle politieke kaarten uit handen van Russische machthebbers die het Westen van een anti-Russische campagne beschuldigen.'

Zo verklaarde president Vladimir Poetin vlak vóór het besluit van het IOC:

De gebeurtenissen roepen een analogie met het begin van de jaren '80 op. Toen boycotten veel westerse landen de Olympische Spelen in Moskou. En vier jaar later antwoordde de USSR als vergelding met een boycot van de Olympische Spelen in Los Angeles… Momenteel zien wij een gevaarlijke herhaling van politieke inmenging in de sport. De vormen zijn veranderd, maar de kern is hetzelfde: van de sport een instrument van geopolitieke druk maken en van het scheppen van een negatief beeld van landen en volken.

De Russische autoriteiten reageerden op het dopingschandaal met de belofte de individuele schuldigen aan doping te straffen en de oprichting van een onafhankelijke toezichtcommissie op dopingregels onder leiding van het vooraanstaande oude Russische IOC-lid Vitali Smirnov (81). Hoofdredacteur Fjodor Loekjanov van het tijdschrift Russia in Global Affairs vindt deze reactie van de Russische bestuurders 'adequaat'.

Emigratie
Algemeen wordt door Russische commentatoren erkend dat het dopingschandaal nog een flinke staart zal hebben, op de korte en op de langere termijn. Gesteld wordt dat Rusland en zijn topsporters door het nieuwe dopingschandaal enorme internationale reputatieschade hebben opgelopen. De Russische atleten die wel in Rio mogen meedoen zullen onder een vergrootglas liggen en onder extra druk en achterdocht moeten zien te presteren.

Verder zal Rusland naar verwachting voorlopig geen nieuwe internationale sporttoernooien mogen organiseren, zijn Russische sportbestuurders voorlopig persona non grata in het buitenland en zal de Russische deelname aan de Olympische Winterspelen in 2018 in Zuid-Korea ter discussie worden gesteld vanwege de omvangrijke dopingpraktijken in Sotsji in 2014.

Sportverslaggever Anatoli Komrakov van het dagblad Nezavisimaja Gazeta waarschuwde op 27 juli voor nog een gevaar van het dopingschandaal: toenemende emigratie van Russische topsporters naar het buitenland. 'Het risico van isolatie maakt voor veel sporters training in de Russische Federatie of het optreden onder Russische vlag zinloos.'

Verder schrijft hij: 'Het in het land fungerende controlesysteem in de sport heeft het vertrouwen verloren en het is moeilijk te voorspellen hoe lang zijn genezing gaat duren. De uitsluiting van Russische sporters uit internationale competities kan het bedrijven van topsport in Rusland ontwaarden, en in dat geval kunnen jonge talenten alternatieven gaan zoeken.'

Komrakovs waarschuwing lijkt geen loos alarm voor de Russische topsport. Zo vond de geschorste polsstokhoogspringster en gouden medaillekandidate Jelena Isinbajeva dat de atleten slecht verdedigd waren door de sportbestuurders. 'Mijn bijdrage aan de sport is nu niets meer waard.' En biatlon-atleet Aleksandr Tichonov zei tegen het weekblad Argoementy i Fakty: 'Het niveau van de huidige sportleiding is zodanig dat ze nu de 81-jarige Vitali Smirnov naar voren hebben moeten schuiven.'

De redactie van de nieuwssite Gazeta.ru stelde op 26 juli in twee commentaren dat het herstel van het vertrouwen in de Russische sport een zaak van lange adem zal worden. 'Op Rusland is het stempel van doping geplakt, en het land zal de wereld nog lang moeten aantonen dat wij werkelijk de weg van gezondmaking zijn ingeslagen.'

De site pleit voor een 'minimumprogramma' voor de korte termijn en een 'maximumprogramma' voor de langere termijn. Het minimumprogramma voor de korte termijn is acceptatie van de conclusies uit het WADA-rapport van Robert McClaren en vervanging van de verantwoordelijke sportbestuurders in het dopingschandaal door werkelijk van de politiek onafhankelijke bestuurders.

Het 'maximumprogramma' is de terugdringing van de rol van de Russische staat in de topsport. Topsport is in Rusland voor een groot deel een staatsaangelegenheid onder leiding van het Ministerie van Sport. 'Alle verwijten aan het adres van Rusland komen erop neer dat de staat een omvangrijk systeem van dopinggebruik in verschillende takken van sport heeft opgericht en dit heeft aangemoedigd. En hiervoor moeten niet de sporters gediskwalificeerd worden, zoals in het meest luidruchtige geval met de Atletiekbond, maar juist het land.'

Gazeta.ru pleit ervoor dat de staat terugtreedt uit de topsport en de ontwikkeling van de sector overlaat aan onafhankelijke sportbonden en commerciële sponsors.