Het Vierpartijensysteem: de parlementsverkiezingen in Rusland (2)

René Does

Voor de nieuwe parlementsverkiezingen in Rusland op 18 september wordt een lage opkomst verwacht. Zelfs van onder de 50 procent. De huidige campagne is dan ook een lauwe campagne. Hoe en waar verloopt de campagne die nog wel gevoerd wordt?

De verwachte lage opkomst heeft drie belangrijke oorzaken. Ten eerste de tijd van het jaar: vlak na de vakantiemaand augustus. Ook zullen veel kiezers komende zondag hun datsja nog verkiezen boven het stemhokje. Ten tweede heeft de regerende machtspartij Verenigd Rusland (ER) in de huidige moeilijke economische tijden weinig goeds te melden aan de kiezers. En de kiezers zelf zien het parlement niet erg als een zelfstandig politiek machtscentrum en eerder als een van de uitvoerende organen van het regime van Vladimir Poetin, een situatie waar ze in grote meerderheid ook vrede mee hebben.

Zo is er de inzet van Bekende Russen op de kieslijsten. Met uitzondering van de rechts-nationalistische Liberaal-Democratische Partij van Rusland (LDPR), die volledig vertrouwt op de bewezen campagnekwaliteiten van partijleider Vladimir Zjirinovski, hebben alle partijen Bekende Russen op hun kieslijsten staan: succesvolle zakenmensen, televisiepersoonlijkheden, bekenden uit de sportwereld.

Op de lijst van ER staan onder meer de bekende televisie-actrices Marija Kozjevnikova en Anna Snatkina, de freestyle-vechter Boevajsar Sajtijev, televisiepresentator Pjotr Tolstoj, poolreiziger Artoer Tsjilingarov en de mooie jonge openbaar hoofdaanklager van de Krim, Natalja Poklonskaja.

Rechtvaardig Rusland (SR) doet het met talkshow-econoom Michail Deljagin, televisiepresentator Roman Babajan en voetbaltrainer Valeri Gazzajev. Opmerkelijk is dat zowel het centrumlinkse SR als de Communistische Partij van de Russische Federatie (KPRF) vooral succesvolle zakenmensen als Bekende Russen op hun landelijke en regionale kieslijsten hebben staan. De plaatselijke lijst van Jabloko in Sint Petersburg, als laatste voorbeeld, wordt aangevoerd door filmregisseur Aleksandr Sokoerov.

Niettemin twijfelde de Nezavisimaja Gazeta op 30 juni aan het nut van de inzet van Bekende Russen in economisch moeilijke tijden: 'Het nadeel is dat het land kampt met zulke ernstige problemen dat die niet zijn op te lossen met de hulp van mediapersoonlijkheden. De laatste opinieonderzoeken tonen zelfs een snelle daling van de belangstelling van de burgers voor afgevaardigden uit de showbusiness en de sport.'

Televisie
Ook op de televisie, nog veruit de belangrijkste informatiebron voor de Russen, is de berichtgeving over de campagne om bovengenoemde redenen lauw. In de berichtgeving die er wel is overheerst zoals gebruikelijk regeringspartij ER. In politieke nieuwsitems gaat het in 64 procent van de tijd over ER, meldde de Nezavisimaja Gazeta op 24 augustus.

Politicoloog Nikolaj Mironov zei acht dagen eerder tegen deze krant dat de 'agitatiecampagne' van de regeringsgezinde media niet gericht is op het mobiliseren van de kijkers om te gaan stemmen, maar vooral op het zwart maken van de oppositie onder de kijkers die toch wel gaan stemmen. Het gaat er natuurlijk niet alleen om hoe vaak je als politieke partij in het nieuws bent, maar ook hoe.

In de regionale media is de regeringsgezindheid minstens even sterk als in de landelijke media. Ongeveer 90 procent van de ruim 30.000 geregistreerde regionale en plaatselijke mediaorganen wordt direct of indirect gecontroleerd door de zittende machthebbers, berichtte de Nezavisimaja Gazeta op 2 augustus. Alleen op internet heeft het regime geen monopolie in de berichtgeving: van de circa 4.000 internetsites die als 'massamedium' staan geregistreerd, is 15 procent in handen van de 'machtsstructuren'.

Internet
Misschien is deze verkiezingscampagne de laatste die nog voornamelijk offline wordt gevoerd, stelde verslaggeefster Taïsija Bekboelatova in het weekblad Vlast (Macht) van 20 juni. Zij maakte een analyse van de verkiezingscampagne op internet.

Terwijl het Russische internet tegenwoordig 80,5 miljoen gebruikers heeft en dagelijks 66,5 miljoen Russen internet bezoeken, is voor de Russische politieke partijen en politici, op uitzonderingen na, internet nog een sluitstuk in hun campagne, hoewel ze praktisch allemaal het belang van sociale media met de mond belijden. Gemiddeld wordt 2 tot 5 procent van de campagnegelden aan internet besteed.

'Het grootste deel van de politici is totaal niet in staat om zelfstandig sociale media te gebruiken', zei de 'politieke technoloog' Valentin Bianki tegen Bekboelatova. Met name de profielen van politici van ER zijn volgens Bianki 'gemaakt als onder een kopieermachine en uitermate saai'. Wat Russische politici ook nog niet voldoende beseffen is dat sociale media werken volgens het principe van wederkerige communicatie.

Er gaat dan ook nog van alles mis met campagnes op internet. Politici die pas in verkiezingstijd een profiel aanmaken, krijgen meteen reacties met de vraag waar ze een paar jaar geleden waren.

Een Moskous parlementslid voerde ook campagne onder kiezers die niet tot zijn kiesdistrict behoorden. De loco-burgemeester van Wolgograd feliciteerde via zijn Facebook-account de leidster van de lokale KPRF die drie jaar eerder was overleden met haar verjaardag. KPRF-parlementslid Oleg Denisenko publiceerde op Instagram een foto van een middagmaaltijd met een lekkere steak, waarop hij reacties kreeg dat zijn maaltijd geen communistische indruk maakte.

Maar er zijn ook politici die het wel goed doen op sociale media. SR-afgevaardigde Oleg Pacholkov publiceert op zijn Facebook-pagina vlogs, waarin hij recepten bereidt met producten van zijn eigen datsja.

Interessant is ook de pagina van operazangeres en ER-afgevaardigde Maria Maksakova en haar man Denis Voronenkov, parlementslid namens de KPRF. 'Overdag hou ik van de Verenigde Russen en 's nachts van een communist!', deelt Maksakova hun volgers mee.

Bianki vindt ook het Instagram-account van de Tsjetsjeense president Ramzan Kadyrov een voorbeeld van een effectieve internetcampagne.

Ironisch genoeg hebben alle Russische politici met internetprofielen deze op Amerikaanse sociale media als Facebook, Twitter, Instagram en Google, omdat de belangrijkste Russische sociale media, VKontakte en Odnoklassniki (Klasgenoten), en zoekmachine Jandex geen 'politieke reclame' toestaan.