Contouren voor vierde termijn Poetin bekend

René Does

De inauguratie op 7 mei 2018 van de Russische president Vladimir Poetin voor zijn vierde termijn werd aan de aanwezige gasten in de Andrejev-zaal van het Kremlin gepresenteerd als een zakelijke aangelegenheid: op televisieschermen konden zij zien hoe Poetin in hemdsmouwen achter zijn bureau in zijn werkkabinet zijn colbert aantrok, opstond en naar de Andrejev-zaal kwam lopen om de eed af te leggen.

In zijn rede na de eedaflegging voor de aanwezigen kondigde Poetin aan dat de nadruk in het beleid in zijn laatste termijn zou liggen op binnenlandse ontwikkeling: 'Een nieuwe kwaliteit van leven, welvaart, veiligheid en de gezondheid van mensen zijn vandaag de dag het belangrijkste en de spil van ons beleid.'

Een uur na afloop van de plechtigheid in het Kremlin publiceerde de persdienst van de president de presidentiële 'mei-oekaze' voor de hoofdlijnen van het beleid voor de nieuwe termijn. Deze oekaze heeft als titel 'Over de nationale doelen en strategische opgaven van de ontwikkeling van de Russische Federatie tot 2024'. Onder het motto 'Rusland voor de mensen' worden in de oekaze twaalf sociale, culturele en economische beleidsprogramma's aangekondigd.

Levensverwachting
Deze programma's moeten de in de oekaze gestelde doelen voor 2024 bereiken. Zo moet Rusland dan 'tot de vijf grootste economieën ter wereld' behoren.

Hier is er al meteen verwarring, zo legde economie-redactrice Olga Solovjova van het dagblad Nezavisimaja Gazeta op 8 mei uit: gaat het om het bbp in absolute bedragen of om het bbp naar koopkrachtpariteit? Bij de eerste indicator staat Rusland momenteel pas op de elfde plaats in de wereld met een bbp van ruim 1,5 biljoen dollar. Groot-Brittannië staat op plaats vijf met een bbp van 2,6 biljoen dollar.

In de oekaze zal dan het bbp naar koopkrachtpariteit zijn bedoeld, want bij deze indicator staat Rusland op plek 6 in de wereld, vlak achter Duitsland op plaats 5. Duitsland voorbij streven zal een flinke opgave worden. De groei van de Russische economie moet hoger zijn dan 'het mondiale gemiddelde'.

De armoede moet in 2024 gehalveerd zijn. Dit betekent dat het aantal Russen dat leeft onder de armoedegrens dient af te nemen van 20 miljoen naar 10 miljoen. Voorts moet de levensverwachting in 2024 gestegen zijn tot 78 jaar, met een 'gezonde levensverwachting' van 67 jaar, en verder stijgen naar 80 jaar in 2030.

Overigens zit Rusland dan in 2030 nog altijd onder de hedendaagse levensverwachting in leidende landen als Hongkong (84,3 jaar), Japan (83,8 jaar) en Italië (83,5 jaar). De huidige levensverwachting van de Russen is 72,7 jaar.

Econome Larisa Popovitsj van de Hogeschool voor Economie in Moskou stelde in de krant RBK van 7 mei dat voor deze doelen voor de levensverwachting in de eerste plaats de 'supersterfte' onder Russische mannen in de arbeidsleeftijd moet worden aangepakt. Volgens prognoses van de Russische Staatdienst voor Statistiek (Rosstat) bedraagt de levensverwachting in 2024 echter in het gunstigste scenario 76,7 jaar en in het slechtste scenario 73,3, aldus de Nezavisimaja Gazeta van 16 mei 2018.

Nog enkele andere doelen zijn dat jaarlijks de huisvesting van minstens vijf miljoen gezinnen moet verbeteren en dat het aantal werkenden in het midden- en kleinbedrijf moet stijgen van 19 miljoen Russen nu naar 25 miljoen in 2024.

De extra uitgaven voor het bereiken van al deze doelen worden geschat op circa acht biljoen roebel (circa 110 miljard euro). Deze moeten vooral komen uit extra economische groei. In zijn jaarlijkse rede voor de beide kamers van de Federale Vergadering op 1 maart had Poetin voor 2025 al een groei van het bbp per hoofd van de bevolking van 50 procent aangekondigd.

De vooraanstaande econoom Abel Aganbegjan rekende in de krant Kommersant van 14 mei voor dat de Russische economie vanaf 2018 dan jaarlijks gemiddeld 5,2 procent moet groeien. Voor 2018 wordt echter een groei van 2 procent verwacht en voor 2019 een groei van hooguit 4 procent.

Premier
Dat alle gestelde doelen uit Poetins 'mei-oekaze' in 2024 bereikt zullen worden is daarom zeer twijfelachtig. Het zal in de praktijk vermoedelijk gaan als met de 'mei-oekazes' van Poetin uit 2012 voor zijn derde regeertermijn (hij tekende toen elf oekazes in plaats van één overkoepelende oekaze). Sommige doelen werden wel gehaald, andere niet.

De Nezavisimaja Gazeta gaf op 16 mei een voorbeeld van een mislukte en een geslaagde opdracht uit 2012. Wat niet lukte was het aantal 'hoogproductieve' arbeidsplaatsen te laten groeien tot 25 miljoen: in 2017 waren dit er 17 miljoen, zelfs nog minder dan de 17,5 miljoen uit 2013. Wat wel lukte was dat Rusland in de top-50 van de Wereldbank van landen met een gunstig ondernemersklimaat kwam: Rusland steeg van plaats 120 in 2012 naar plaats 40 in 2017.

Abel Aganbegjan gaf nog een eigen voorbeeld van een mislukte opdracht: die van de investeringsvoet in het bbp. Volgens een mei-oekaze uit 2012 moest die groeien tot 27 procent van het bbp in 2018, maar volgens Aganbegjan daalde die van 21 procent in 2015 naar 18 procent dit jaar. 'Dus in plaats van te groeien zakte Rusland eerst weg in stagnatie, die uitgroeide tot recessie in de jaren 2015-2016. De sancties tegen Rusland spelen hier niet de hoofdrol (de vertraging van de economie begon al in 2013).

De stagnatie hebben we daarom eigenhandig gevormd: de wereldeconomie ontwikkelde zich in deze periode, maar wij niet.' Om het opnieuw gestelde doel van 25 procent investeringen in het bbp in 2025 te bereiken moeten deze jaarlijks twee keer zo snel groeien als de gewenste groei van het bbp in de komende periode, namelijk met jaarlijks 9 tot 10 procent in de periode 2018-2025, aldus Aganbegjan.

Alle Russische commentatoren zijn het wel eens dat niet alle gewenste doelen voor 2024 bereikt zullen worden, maar toch vinden ze de formulering ervan in Poetins mei-oekaze een nuttige zaak. Ze werken disciplinerend voor het regeringsbeleid in Poetins nieuwe termijn en formuleren naar hun algemene mening juiste, noodzakelijke en rechtvaardige beleidsdoelen.

Zo schreef de nieuwssite Gazeta.ru op 7 mei in een redactioneel commentaar: '"Rusland voor de mensen" is een zeer begrijpelijk en juist doel voor de ontwikkeling van Rusland. Als wij ons werkelijk als een grootmacht beschouwen, dan is het schandelijk om een aandeel van minder dan 3 procent in de wereldeconomie te hebben en op de plaatsen vijftig te bevinden op het inkomen per hoofd van de bevolking. In het bijzonder als je onze natuurlijke hulpbronnen en menselijk potentieel hierbij betrekt. Het is schaamtevol om ruim 20 miljoen mensen te hebben die onder de armoedegrens leven.'

De nieuwe regering heeft tot 1 oktober de tijd om de doelen in de mei-oekaze van president Poetin in de twaalf beleidsprogramma's concreet uit te werken. Meteen na de inauguratie van Poetin bood de oude regering van premier Dmitri Medvedev haar ontslag aan.

Gelijk de volgende dag, op 8 mei, herbenoemde Poetin Medvedev tot premier van de regering in zijn vierde termijn, hiermee ook een einde makend aan de speculaties wie de nieuwe regering zou gaan leiden. Vervolgens had Medvedev een week de tijd om zijn volgende regeringsploeg samen te stellen en aan de president voor te leggen.