Het WK Voetbal in Rusland (2): gasten en inkomsten

René Does

Rusland is gastheer van het WK Voetbal in een tijd dat het land een slechter internationaal imago heeft verkregen, met name in het Westen. Niettemin zullen de organisatie van het WK en de meeste Russen er alles aan doen om de buitenlandse gasten een zo aangenaam en veilig mogelijk verblijf te geven.

Buitenlandse supporters kunnen zelf ook voorzorgsmaatregelen nemen. Media van deelnemende landen komen met nuttige tips aan supporters om in Rusland geen problemen te krijgen, zoals geen wodka met bier te mengen, goed hapjes te eten bij het drinken van wodka en deze drank het liefst in een teug achterover te gieten, gevolgd door een teug vruchtensap, geen discussies over de Tweede Wereldoorlog aan te gaan, geen politieke grappen te maken, bij Russen thuis je schoenen uit te doen, en niet met Russische prostituees het bed in te duiken.

De directeur van het organisatiecomité van het WK Voetbal, Aleksej Sorokin, vertelde op 30 juni 2017 tegen de regeringskrant Rossijskaja Gazeta dat ruim 15.000 vrijwilligers de buitenlandse gasten zullen helpen bij het vinden van de weg en andere dagelijkse dingetjes.

De vrijwilligers zijn te herkennen aan kleurige rode hesjes, petjes, schoudertassen en broeken, die bij warm weer door het afhaken van de pijpen in shorts zijn te veranderen. Leuk voor de meestal mannelijke voetbalsupporter is dat de 'statistisch gemiddelde vrijwilliger' volgens Sorokin een vrouw tussen de 20 en 40 jaar oud is.

Vrijwilligster Darja uit Moskou vertelde op 7 juni in de Nezavisimaja Gazeta dat zij het hartstikke leuk vindt met buitenlandse gasten kennis te maken en bij hen stereotypen over haar land weg te nemen. 'Gewoonlijk verlaten zij Rusland allemaal met goede indrukken.'

Hotelprijzen
Hoeveel buitenlandse supporters het WK Voetbal zullen bezoeken wordt niet helemaal duidelijk uit de Russische media. De schattingen lopen uiteen van 600.000 tot drie miljoen. Het vaakst wordt een aantal van 1,5 miljoen buitenlandse supporters genoemd. Verder zullen naar verwachting zo'n 700.000 Russen voetbalwedstrijden bezoeken.

Grote sporttoernooien als een WK Voetbal organiseer je als land niet om er rijk van te worden. Integendeel, meestal kost het aanzienlijk meer dan het oplevert. Gewoonlijk bestaat de grootste winst uit moeilijk in exacte cijfers te vatten 'imagowinst' als het toernooi succesvol, spannend en vrolijk verloopt. Verder is er de hoop dat de nieuwe voetbalstadions en infrastructuur het voetbal en het toerisme in de toekomst extra ontwikkeling meegeven.

Dat weten de Russen ook. De Russische krant RBK schreef op 5 juni 2018 dat de uitgaven aan stadions en infrastructuur van 683 miljard roebel in de periode 2013-2017 (13,2 miljard dollar tegen de gemiddelde wisselkoers van deze jaren) in totaal slechts 1 procent van het jaarlijkse bbp van Rusland bedragen.

Tijdens het toernooi zelf zullen de supporters naar verwachting 120 miljard roebel uitgeven, hetgeen Rusland 0,2 procent extra economische groei in 2018 kan opleveren. Maar zelfs deze winst valt te betwijfelen, omdat het WK gewone toeristen zal afschrikken en de dagelijkse economische gang van zaken kan bemoeilijken, bijvoorbeeld door wegafzettingen en beperkingen voor gevaarlijke en vervuilende productiefaciliteiten.

Wat betreft dit laatste: honderden regionale nucleaire, chemische en agrarische bedrijven in een straal van 200 tot 400 kilometer rond de speelsteden kregen van de regionale veiligheidsdiensten en toezichthouders begin dit jaar de opdracht te bewijzen dat zij hun productie tijdens het WK niet konden onderbreken. Vaak is dit technisch ook helemaal niet mogelijk, zoals bij de kerncentrales in de buurt van Sint-Petersburg, Rostov en Jekaterinboerg, maar de actie heeft in ieder geval de verscherping van het veiligheidsregime in de betroffen bedrijven als resultaat.

Hotels, restaurants en bars in de elf speelsteden zullen wel extra verdienen aan de bezoekers van het WK. De Russische horeca heeft door de economische crisis enkele slechte jaren achter de rug: in 2015 daalde de omzet in de sector met 5 procent, in 2016 met 2,7 procent, om in 2017 weer een groei van 3,2 procent te tonen. In dat laatste jaar bedroeg de gemiddelde restaurantrekening 1.259 roebel (circa 18 euro).

Maar slechts een beperkt deel van de horeca in de speelsteden zal echt aan het WK verdienen, zo vertelde horecadeskundige Andrej Petrakov op 5 april 2018 tegen de krant RBK, namelijk die in het middensegment met een standaardmenu: 'De gemiddelde supporter is niet rijk, en daarom worden voetbal en andere sportwedstrijden meestal geassocieerd met goedkopere etablissementen in het middensegment met bier en hapjes en waar de sfeer informeel is.' Petrakov veracht een gemiddelde restaurantrekening van 1.000 roebel (ruim 13 euro).

Het weekblad Argoementy i Fakty publiceerde op 25 januari 2018 een prijsvergelijking van hotelovernachtingen en vliegtickets vanuit Moskou in de speelsteden van het WK. Gemiddeld hebben hotels en vliegmaatschappijen hun prijzen bijna verdubbeld tijdens het WK.

Er zijn echter flinke regionale verschillen. Terwijl de prijzen naar en in Samara meer dan zijn verdrievoudigd, krijg je als supporter voor een vliegreis naar en verblijf in de badplaats Sotsji tijdens het WK zelfs korting in vergelijking met de hoge prijzen in augustus in het toeristische hoogseizoen.

Fanzones
Supporters die de WK-wedstrijden niet in het stadion kunnen of willen bezoeken, kunnen terecht bij grote televisieschermen in fanzones die in de speelsteden zullen worden ingericht.

Hoofdredacteur Nikolaj Jeremenko van de sportkrant Sovetski Sport vertelde op 4 april tegen de nieuwssite Polit.ru dat de autoriteiten uit overdreven bezorgdheid en controledwang de fanzones in Rostov en Sotsji, die mooi gelegen zijn aan de rivier de Don en de Zwarte Zee, met betonnen schuttingen van het water hebben gescheiden, zodat benevelde supporters niet in het water zullen springen (waarbij moet worden toegegeven dat in de zomer regelmatig dronken Russen bij een spontane zwempartij verdrinken).

De mooiste en grootste fanzone is die op de Mussenheuvels in het zuiden van Moskou, op het terrein van de enorm grote Moskouse Staatsuniversiteit (MGOe). Vanaf het uitkijkplatform op de Mussenheuvels heb je een prachtig uitzicht op het lager, aan de Moskou-rivier gelegen Loezjniki-stadion, met daarachter het stadscentrum van de Russische hoofdstad.

De inrichting van de fanzone op de Mussenheuvels leidde in maart van dit jaar echter wel tot protestacties en een petitie van studenten die tegen de fanzone waren. De petitie werd ondertekend door 4.000 studenten en docenten. Zij stelden dat drukte, geluidsoverlast en lichtshows het studeren in de tentamentijd zouden belemmeren. Een milieubewuste student maakte zich zorgen over de eenden op het terrein, die met brood overvoerd kunnen worden door bezoekende supporters.

De trainer van het Russische nationale elftal, Stanislav Tsjertsjesov, kwam het WK en de fanzone bij de studenten van de MGOe aanprijzen. Als compromis werd de bezoekerscapaciteit van de fanzone verkleind van de oorspronkelijk geplande 40.000 supporters tot 25.000. De meeste studenten kijken echter enthousiast uit naar het WK-feest op de Mussenheuvels.

Ook in enkele andere speelsteden ervaren studenten de gevolgen van het WK in hun stad. In de studentensteden Jekaterinboerg, Nizjni Novgorod en Samara worden studenten hun studentenhuizen 'uit gevoetbald' om ruimte te maken voor de vele extra politieagenten en leden van de Russische Garde, die voor het bewaken van de veiligheid worden ingezet. Universiteiten in die steden hebben om die reden het collegeprogramma ingedikt en de tentamens vervroegd.

Overigens vinden de Russische voetbalkenners het erg jammer dat het oranje supportersleger van het Nederlandse elftal zal ontbreken. Helaas geen oranje supportersmarsen naar Russische stadions!

Racisme
Verder moet de organisatie van het WK twee nare uitwassen van het Russische voetbal voorkomen, namelijk racisme en supportersgeweld. Voetbalwedstrijden in Russische stadions worden regelmatig ontsierd door racistische uitingen door het publiek, met name het slaken van apengeluiden naar gekleurde spelers.

Zo was het bijvoorbeeld recentelijk, eind april, weer raak in de Open Arena van Spartak Moskou in de halve finale van de Russische nationale beker tegen Tosno uit de provincie Leningrad (na strafschoppen gewonnen door Tosno). Supporters van Spartak maakten racistische geluiden naar donkere spelers van Tosno. Spartak Moskou kreeg hiervoor een boete van 100.000 roebel (circa 1.500 euro) opgelegd door de Russische Voetbalbond.

Ook waren er racistische incidenten in de oefenwedstrijd van het nationale Russische elftal tegen Frankrijk (3-1 winst voor Frankrijk) op 8 mei, waarbij moet worden opgemerkt dat de Franse spelers na afloop verklaarden niets gehoord te hebben. Niettemin kreeg de Russische Voetbalbond van de FIFA een boete van 30.000 Zwitserse frank opgelegd. De voetbalbond verklaarde dit op de zondaars te zullen verhalen.

Tijdens het WK zal volgens de organisatie geen enkel racisme worden getolereerd, zullen boetes bij eventuele racistische incidenten op de daders worden verhaald en zullen zij daarnaast lange stadionverboden opgelegd krijgen.

De grootste clubs uit Moskou en Sint-Petersburg en ook het Russische nationale elftal hebben fanatieke supporters die als professionele vechtmachines kunnen worden gekarakteriseerd. Met name tussen de Engelse en Russische supporters kan geweld uitbreken. Zo kwam het tijdens het EK Voetbal in 2016 in Marseille tot keiharde gevechten tussen Russische en Engelse hooligans (gewonnen door de Russen).

Dit jaar misdroegen supporters van Spartak Moskou zich in Bilbao in de onderlinge confrontatie in de Europa League met Athletic de Bilbao. Zulke zware incidenten met Russische hooligans vonden echter vooral plaats in het buitenland. Naar verwachting hebben de Russische veiligheidsdiensten voldoende controle over gewelddadige supportersgroepen om supportersgeweld tijdens het WK te voorkomen.