Van olieland naar graanland

Jan Limbeek

Ondanks de voortdurende stijging van de olieprijs kan het bijna niet anders dan dat de prijzen van alle koolwaterstoffen op lange termijn flink onderuit gaan. Alternatieve energiebronnen zullen de vraag naar conventionele energie doen dalen. En daarmee de prijs. In Rusland kan de agrarische export, met name die van graan, in de toekomst de belangrijkste exportpositie van olie overnemen.

Daarvoor is - naast een aanzienlijke prijsdaling van olie - een voortgaande agrarische productiestijging nodig, alsmede een prijsstijging op de wereldmarkt. Dat laatste is niet onwaarschijnlijk, gezien de mondiaal ongunstige klimatologische omstandigheden vanwege de opwarming van de aarde, de toename van de vraag door de groeiende wereldbevolking en de afname van het landbouwareaal. Kortom, de vraag zal toenemen en het aanbod blijft - wellicht - achter, hetgeen resulteert in een stijgende prijs.

Volgens gegevens van de Centrale Bank van Rusland (CBR) steeg in de eerste acht maanden van 2018 de omzet van de buitenlandse handel met een vijfde ten opzichte van dezelfde periode van 2017 (20,4 procent) naar 445,7 miljard dollar. Zowel de export als de import namen toe, met respectievelijk 28,2 en 8,9 procent.

Sinds het midden van 2016 groeide de import snel door de waardestijging van de roebel en het herstel van de binnenlandse vraag. Maar in 2018 blijft de groei achter omdat de waardestijging van de roebel is veranderd in een waardedaling.

In de eerste acht maanden van 2018 bestond bijna tweederde van de handelsomzet uit exportinkomsten (282,3 miljard dollar). De rest was import (163,4 miljard dollar). Het verschil tussen de exportinkomsten en de importuitgaven was 118,8 miljard dollar. Dit handelsoverschot was nog groter dan in de eerste acht maanden van 2017, toen het 70,2 miljard dollar was.

In tegenstelling tot de totale handelsomzet is de import van landbouwproducten vooralsnog groter dan de agrarische export, maar over een aantal jaren zal dit niet meer zo zijn omdat het groeiverschil tussen agrarische import en export groot is - groter dan bij de totale handelsomzet. De agrarische export nam in de eerste acht maanden van 2018 toe met 29 procent en de agrarische import met 5,6 procent.

Over geheel 2017 was de agrarische export 20,7 miljard dollar. Dit is 21,3 procent meer dan in 2016. In 2024 zal volgens planning van het Russische landbouwministerie de agrarische export verdubbelen naar 45 miljard dollar. Van de agrarisch export in 2017 bestond 36,4 procent uit graan en 28 procent uit tarwe.

Naast de export van graan zal de export van andere agrarische producten veel meer opleveren. Bijvoorbeeld de export van oliën en vetten. In 2017 verdiende Rusland hier 3,2 miljard dollar mee. Volgens het Ministerie van Landbouw zal dit in 2024 2,7 keer zoveel zijn: 8,6 miljard dollar.

Naar aanleiding van de cijfers in de bovenstaande tabel kunnen enkele opmerkingen geplaatst worden:

1. In de eerste acht maanden van 2017 was de toename van de export nagenoeg gelijk aan de toename van de import: 27 procent. In dezelfde periode van 2018 groeide de export even onstuimig als een jaar eerder (28 procent), maar de groei van de import bleef ver achter (9 procent). Het overschot op de handelsbalans nam toe met 49 miljard dollar in de eerste acht maanden van 2018.
2. Het grootste deel van de exportinkomsten bestaat uit energiedragers, met name olie. De grote prijsstijging van olie - in de eerste acht maanden van 2017 kostte Russische Uralolie gemiddeld 50 dollar per vat en een jaar later 70 dollar - heeft evenwel niet geresulteerd in een enorme toename van het van olieaandeel in de exportmix omdat de export van veel andere grondstoffen en goederen eveneens snel toenam.
3. Na energiedragers zijn wapens het grootste exportitem. Dit is niet apart zichtbaar in de tabel, maar zit voornamelijk verstopt in de categorie 'Machines, instrumentarium en transportmiddelen'.
4. Het derde exportproduct is graan. Niet vreemd gezien de recordoogsten van de afgelopen jaren. De toename van de graanexport in de eerste acht maanden van 2017 en 2018 was aanzienlijk: respectievelijk 28 en 63 procent. De graanexport in de laatste vier maanden van een jaar is aanzienlijk.
   Aan het eind van het agrarisch jaar 17/18 - dat loopt van 1 juli tot en met 30 juni - bereikte de totale graanexport 52 miljoen ton (stand 27 juni 2018). Dit is 48 procent meer dan een jaar eerder, toen de graanexport 35 miljoen ton bedroeg. Van de verzamelnaam graan wordt tarwe het meest geëxporteerd: 40,2 miljoen ton (50 procent meer dan een jaar eerder). Daarna volgt gerst en mais, met een export van elk 5,7 miljoen ton (respectievelijk plus 100 en plus 14 procent).