De presidentsverkiezingen in Rusland (4): waarom Poetin misschien geen kandidaat zou worden

René Does

Snel na de laatste parlementsverkiezingen van september 2016 schakelde de aandacht van Russische politicologen en politieke commentatoren over naar die veel belangrijkere verkiezingen: de presidentsverkiezingen van maart 2018. Zou zittend president Vladimir Poetin zich dan opnieuw kandidaat stellen? Inmiddels weten we het bevestigende antwoord op die vraag, maar er zijn ook beschouwingen geweest, hoewel niet veel, waarom Poetin zich níet opnieuw kandidaat zou kunnen stellen.

Het kernwoord in deze beschouwingen was 'vermoeidheid' (oestalost). Allereerst persoonlijke vermoeidheid van Poetin zelf. Poetin is nu 65 jaar oud en zal op het einde van zijn nieuwe zittingstermijn, als hij die helemaal vol maakt, 71 jaar zijn.

Poetin heeft zelf aan de discussie over zijn mogelijke terugtreden ook wel eens bijgedragen. Bijvoorbeeld tijdens een werkbezoek aan de provincie Tsjeljabinsk in december 2016, toen hij fabrieksarbeiders vertelde ervan te dromen nog eens te kunnen reizen in zijn leven buiten zijn officiële dienstreizen. 'Vandaag de dag komen al mijn reizen erop neer dat ik naar een vliegveld reis, van daar naar een of andere zaal wordt gebracht, en vervolgens weer terugga naar het vliegveld, waardoor het lijkt of ik helemaal niet heb gereisd.'

'Vermoeidheid' is er ook in het beleid zichtbaar: vanwege de combinatie van het ontbreken van wezenlijke hervormingen van de Russische economie, westerse economische sancties tegen het land en gemiddelde olieprijzen op de wereldmarkt zit er weinig fut meer in de economie en zijn nieuwe leuke dingen voor de mensen door gebrek aan geld weinig mogelijk.

Het regime van Poetin krijgt trekken van de 'stagnatie' onder de communistische partijleider Leonid Brezjnev. Daardoor dreigt er ook 'vermoeidheid' onder de Russische bevolking met de leider die inmiddels bijna twintig jaar aan de macht is.

In een interview met het Amerikaanse persbureau Bloomberg in september 2016 werd Poetin gevraagd wat voor type opvolger hij voor zichzelf zag als president van Rusland. Zijn opvolger moest 'jong, maar gerijpt' zijn, antwoordde Poetin. In het voorjaar van 2017 werd door Russische commentatoren in dit verband vaak de naam van Vjatsjeslav Volodin genoemd, de voorzitter van de Russische Tweede Kamer, de Staatsdoema.

Op 12 oktober 2017 signaleerde het dagblad Nezavisimaja Gazeta een opmerkelijke opbloei in de aandacht op nationale televisiekanalen voor de publieke activiteiten van Aleksej Djoemin, het voormalige hoofd van de lijfwacht van Poetin en thans gouverneur van de provincie Toela.

Wie Poetin voor het einde van zijn komende nieuwe termijn als zijn opvolger zal aanwijzen, zal bijna zeker ook aantreden als zijn opvolger door al dan niet vervroegde presidentsverkiezingen te winnen. Praktische alle politieke commentatoren zijn het eens dat een opvolger geen volgzame 'zetbaas' van Poetin meer zal zijn, zoals Dmitri Medvedev, die tussen 2008 en 2012 president was nadat Poetin in 2008 twee opeenvolgende termijnen had volgemaakt en op zijn beurt het premiersstokje voor vier jaar overnam van Medvedev.

Poetin moet er dan op hopen dat er een einde wordt gemaakt aan de Russische traditie dat een nieuwe leider de problemen waar hij een antwoord op moet vinden wijt aan de fouten van zijn voorganger, zoals Poetin heeft gedaan met de 'chaos' uit de jaren negentig onder Boris Jeltsin.