Presidentsverkiezingen in Rusland (1): de kandidaten

René Does

Voor de volgers van de presidentsverkiezingen in Rusland op 18 maart 2018 is het goed de formule '2 x 70' in het achterhoofd te houden. Deze staat voor de volgende vraag: zal zittend president Vladimir Poetin herkozen worden met 70 procent van de uitgebrachte stemmen bij een opkomst van 70 procent van de kiesgerechtigden? Volgens een groot aantal Russische politicologen en politieke commentatoren is dit het doel van Poetin en zijn verkiezingsstaf voor 18 maart.

Dat Poetin de presidentsverkiezingen zal winnen, lijdt zoals bekend geen enkele twijfel. Niettemin zijn er een aantal secondaire vragen die de verkiezingen interessant kunnen maken.

Zal de uitslag ver boven of onder de '2 x70' uitkomen? Wie wordt er nummer twee? Met hoeveel procent van de stemmen? Zijn er grote regionale verschillen in de steun voor Poetin? Zijn er volgzame etnische deelrepublieken in de Russische Federatie die geen uitslag van '2x70' produceren, maar in de buurt komen van '2 x100': alle stemmen voor Poetin bij een opkomst van bijna alle kiesgerechtigden?

Slaagt oppositieleider Aleksej Navalny in zijn oproep en streven het opkomstpercentage veel lager te laten uitkomen via een 'kiezersstaking' om zo het gewicht van de herverkiezing van Poetin te verzwakken?

Acht kandidaten
Half december 2017 gaf de Centrale Kiescommissie (TsIK) het startschot voor de officiële campagne nadat het parlement de verkiezingsdatum definitief had vastgesteld op 18 maart 2018. Onafhankelijke kandidaten hadden tot 7 januari de tijd zich kandidaat te stellen en kandidaten van politieke partijen tot 12 januari.

Hierna hadden ze nog tot 31 januari de tijd om een verplicht minimaal handtekeningen van kiesgerechtigden te verzamelen (minimaal 300.000 handtekeningen door onafhankelijke kandidaten en 100.000 door kandidaten van partijen die niet in het parlement vertegenwoordigd zijn), waarna de TsIK op 11 februari de definitieve kandidatenlijst bekend kon maken.

Uiteindelijk zijn er acht kandidaten voor de presidentsverkiezingen van 18 maart, die in alfabetische volgorde van de achternaam volgens het Russische alfabet op het stembiljet staan. Deze acht kandidaten zijn:

1. Sergej Baboerin, kandidaat namens de nationalistische Russische Volksunie.
2. Pavel Groedinin, kandidaat van de Communistische Partij van de Russische Federatie (KPRF).
3. Vladimir Zjirinovski, kandidaat van de nationalistische Liberaal-Democratische Partij van Rusland (LDPR).
4. Vladimir Poetin, onafhankelijk kandidaat.
5. Ksenija Sobtsjak, kandidaat namens het hervormingsgezinde Burgerinitiatief.
6. Maksim Soerajkin, kandidaat namens de partij Communisten van Rusland.
7. Boris Titov, kandidaat van de Partij voor Groei, een partij van het zakenmilieu.
8. Grigori Javlinski, kandidaat van de links-liberale partij Jabloko.

Maar liefst 24 kandidaten van politieke partijen en 46 onafhankelijke kandidaten stelden zich kandidaat voor het presidentschap vóór de TsIK aan haar zeefwerk voor de definitieve kandidatenlijst begonnen. Onder de onafhankelijke kandidaten bevonden zich personen die niet echt serieus waren te nemen en het hele verkiezingsproces een beetje het karakter van een rariteitenkabinet dreigden te geven, onder wie een pornoactrice, een eigenaar van een stripclub, een werkloze uit de provincie Tsjeljabinsk en een numeroloog die zijn kandidatuur perse om 22.22 uur in de avond wilde aanbrengen.

Niet-parlementaire partijen die kandidaten naar voren brachten waren onder meer de Volkspartij van Rusland (Irina Volynets), de Partij voor Sociale Hervormingen (Stanislav Polisjtsjoek), Groene Alliantie (Elvira Agoerbasj), de Monarchistische Partij (Anton Bakov), de Partij voor Goede Zaken (televisiepresentatrice Jekaterina Gordon), de Partij voor Sociale Bescherming (Michail Kozlov) en het ultralinkse Rot Front (Natalja Lisitsyna).

De partijen die in het parlement vertegenwoordigd zijn, Verenigd Rusland (ER), de KPRF, de LDPR en het sociaaldemocratische Rechtvaardig Rusland (SR), hebben automatisch recht op kandidaatstelling en hoefden voor hun kandidaten dus geen handtekeningen te verzamelen. Opmerkelijk was dat SR-leider Sergej Mironov zich niet kandidaat stelde. SR verklaarde de kandidatuur van Poetin te steunen. Naast Rechtvaardig Rusland heeft ook de grote en machtige regeringspartij Verenigd Rusland geen eigen presidentskandidaat naar voren geschoven.

Handtekeningen
Het grote aantal partij- en onafhankelijke kandidaten was mede te danken aan het feit dat zij nu veel minder handtekeningen van kiezers hoefden te verzamelen dan in de drie presidentsverkiezingen hiervoor, toen er door zowel de onafhankelijke als de partijkandidaten twee miljoen opgehaald moesten worden.

De staf van onafhankelijke kandidaat Poetin had in een mum van tijd 1,2 miljoen handtekeningen verzameld. In dertig dozen werden lijsten met 315.000 handtekeningen bij de TsIK ingeleverd, want er mogen niet meer handtekeningen dan 5 procent boven het minimaal vereiste aantal handtekeningen worden aangebracht.

Op 1 februari meldde de TsIK dat ze verder 105.000 handtekeningen had ontvangen voor Sergej Baboerin, 105.000 voor Ksenija Sobtsjak, 104.900 voor Maksim Soerajkin, 105.000 voor Boris Titov en ook 105.000 voor Grigori Javlinski.

Van de andere niet-parlementaire partijen trad een aantal kandidaten terug ten gunste van Poetin, zoals Irina Volynets van de Volkspartij van Rusland, of slaagden er niet in genoeg handtekeningen op te halen, zoals Natalja Lisitsyna van het Rot Front, die op 90.000 handtekeningen bleef steken. Sommigen probeerden niet eens om op handtekeningenjacht te gaan wegens gebrek aan tijd en/of geld.

Zo kwamen de acht kandidaten op het stembiljet. In 2012, 2008 en 2004 waren dit er door de strengere selectieprocedure met de twee miljoen vereiste handtekeningen respectievelijk vijf, vier en zes geweest.

Commentatoren vonden de uiteindelijke kandidatenlijst een uitgekiende lijst. 'Aan de ene kant zijn er nieuwelingen, aan de andere kant veteranen tegen wie zelfs Poetin als een nieuweling afsteekt. Er zijn liberalen en er zijn linkse kandidaten; er zijn gematigden en radicalen', verklaarde bijvoorbeeld de politicoloog Abbas Galljamov op 1 februari tegen de krant RBK.

Peilingen
Voor de presidentsverkiezingen van 18 maart zijn er 110,85 miljoen stemgerechtigden: 108,96 miljoen stemgerechtigden binnen Rusland, 1,87 miljoen stemgerechtigde Russen in het buitenland en 13.900 Russen in het ruimtevaartstadje Bajkonoer op de steppe van buurland Kazachstan.

Inmiddels zijn de eerste peilingen van de Russische kiezersgunst gepubliceerd. Hierbij moet worden opgemerkt dat het onafhankelijke onderzoekbureau Levada-Centrum en de onafhankelijke kiezerswaarnemersorganisatie Golos (Stem) geen officiële onderzoeks- en waarnemingsactiviteiten mogen ondernemen, omdat zij wegens financiering uit het buitenland als 'buitenlandse agent' onder de niet-gouvernementele organisaties staan geregistreerd.

De eerste peilingen wijzen erop dat de formule '70/70' waarschijnlijk bereikt gaat worden. Op 14 februari publiceerde het Al-Russische Centrum voor de Bestudering van de Publieke Opinie (VTsIOM) een peiling van de kiezersgunst, die tussen 9 en 11 februari onder dagelijks 1.000 respondenten was gehouden.

In deze peiling kwam Vladimir Poetin op 71,5 procent van de stemmen. Na Poetin volgden Pavel Groedinin met 7,3 procent, Vladimir Zjirinovski met 5,5 procent, Ksenija Sobtsjak met 1,0 procent, Grigori Javlinski met 0,8 procent, Sergej Baboerin met 0,5 procent, Boris Titov met 0,2 procent en Maksim Soerajkin met 0,1 procent.

Op dezelfde dag meldde het Fonds Publieke Opinie (FOM) dat volgens een peiling onder 3.000 respondenten 61 procent verklaarde 'zeer zeker' te gaan stemmen en 26 procent nog niet wist of ze zouden gaan stemmen. Kortom, een opkomstpercentage rond de 70 procent lijkt er ook te komen.

Verder gaf het FOM een portret van de kiezersgroep voor Poetin onder de respondenten die zeiden zeker te gaan stemmen. Poetin is populairder onder vrouwelijke dan onder mannelijke kiezers met respectievelijk 73 en 60 procent van de aangekondigde stemmers. Verder is hij populairder onder kiezers met een middelbare opleiding dan onder kiezers met een hogere opleiding: respectievelijk 70 en 60 procent. Poetin wordt het sterkst gesteund in gemeenten met minder dan 50.000 inwoners, namelijk door 71,5 procent van de kiezers. In Moskou kan hij op 57 procent van de kiezers rekenen.

Ook kan Poetin heel sterk rekenen op kiezers ouder dan 60 jaar: 77 procent. Hiermee heeft Poetin zijn populariteit onder ouderen nog meer verstevigd ten koste van de communistische KPRF.