Val roebel voorlopig gestuit

Jan Limbeek

In september 2018 steeg de inflatie in Rusland naar 3,4 procent. In augustus was dit 3,1 procent en in juli 2,5 procent. Eind 2018 zal de inflatie tussen de 3,8 en 4,2 procent liggen. Dit had hoger kunnen zijn ware het niet dat de waardevermindering van de roebel radicaal ten einde is gekomen. Midden september is de depreciatie van de roebel omgeslagen in een appreciatie door maatregelen van de Centrale Bank van Rusland (CBR).

De belangrijkste reden dat de inflatie nu snel oploopt, is de stijging van de voedselprijzen. Toch stijgen de prijzen van voedsel nog steeds minder dan van non-food en diensten. De belangrijkste reden dat de inflatie in de toekomst blijft oplopen, nam men tot voor kort aan, zou de waardedaling van de roebel zijn.

Maar na de waardestijging van de roebel vanaf midden september is wederom gebleken dat het moeilijk voorspelbaar is of er een verdere waardedaling van de roebel zal optreden en hoe groot die zal zijn.

Als de waardevermindering van de roebel beperkt blijft, is er in 2019 maar één grote extra inflatiebron: de stijging van de BTW met twee procentpunten, wat naar schatting een extra inflatie van een procentpunt oplevert. De somberste inflatieprognoses - meer dan 5,5 procent inflatie in 2019 - lijken dan onwaarschijnlijk.

De voedselprijzen daalden in september met 0,1 procent en in augustus met 0,4 procent ten opzichte van de voorafgaande maand vanwege het seizoenseffect. Als hiervoor gecorrigeerd wordt, dan stegen de voedselprijzen in augustus met 0,9 en september met 0,5 procent. Er zijn drie verklaringen voor de snelle stijging van de voedselprijzen:

1. 'Normalisatie' van vraag en aanbod: na een jarenlange snelle groei van de agrarische productie, vlakt de groei nu af, met name van vleesproducten.
2. De waardedaling van de roebel maakt alle import duurder. In de landbouw heeft de veeteeltsector, die veel grondstoffen importeert, hiervan het meeste last. Daarnaast stijgen de mondiale kosten van voedergraan.
3. Een paar maanden geleden werden tuinbouwproducten goedkoper. Dat is nu afgelopen. In augustus-september stegen de prijzen van tuinbouwproducten met 3,3 à 3,4 procent op jaarbasis. De rest van 2018 wordt een verdere stijging verwacht. Zonder de matigende invloed van het steeds grotere aanbod aan kasgroenten zou de prijsstijging groter zijn geweest.

Tovenaar Nabioellina
Tot het midden van september leek de verzwakking van de roebel in 2018 onstuitbaar. Toen kondigde bankpresident Elvira Nabioellina onverwacht een paar maatregelen aan (een minieme renteverhoging en een moratorium op het opkopen van buitenlandse valuta) en hup: de roebel begon te stijgen (zie onderstaande figuur).

Het is verleidelijk om in Nabioellina een tovenaar te zien. Met een zwaai van haar toverstokje heeft ze de val van de roebel niet alleen gestuit, maar de munt zelfs versterkt. Op het dieptepunt (11 t/m 13 september) stond de euro op 81 roebel en de dollar op 70 roebel. Een maand later was dit respectievelijk 76 en 66 roebel.

Het is mogelijk dat de roebel evenzeer versterkt zou zijn zonder Nabioellina's maatregelen. Dit is onbewijsbaar. Wat wel aantoonbaar is, is dat de roebel begon te stijgen net na de afkondiging van de maatregelen van de CBR. De stijgende olieprijs en het uitblijven van recent slecht nieuws voor Rusland heeft de roebel ook geholpen.

Zwakkere of sterkere roebel?
Er zijn twee tegengestelde opinies te beluisteren in Rusland en daarbuiten of de waardedaling van de roebel vooral positief of vooral negatief is. Het is positief voor degenen die zich concentreren op het budgettaire voordeel voor de Russische overheid en exporteurs.

De eerste drie maanden van 2018 kostte een dollar 57 roebel. Volgens het Ministerie van financiën was een vat Uralolie in de periode januari - maart 65,2 dollar waard (Russische Uralolie is doorgaans enkele dollars goedkoper dan Brentolie). Dit betekent dat een vat geëxporteerde olie toen zo'n 3.700 roebel opbracht (65 maal 57). In de periode 15 september t/m 14 oktober kostte een vat Uralolie 81,1 dollar en een dollar zo'n 66 roebel. Daardoor leverde eenzelfde vat olie een halfjaar later 5.350 roebel op.

Het grote nadeel van depreciatie is dat Russische gezinnen juist armer worden: de met depreciatie gepaard gaande inflatie eet het besteedbaar inkomen op. Het prijsvoordeel voor de staat van de combinatie zwakkere roebel en duurdere olie is onmiskenbaar. Maar is het voordeel ook groter dan de nadelen: extra inflatie en een lager vertrouwen in de stabiliteit van de roebel? Dat lijkt er niet op.

Het is duidelijk dat Nabioellina depreciatie van de roebel voornamelijk negatief vindt. Zij krijgt alle steun van president Poetin. Hij maakt zich zorgen om dalende populariteitscijfers en kan daarbij geen extra inflatie gebruiken. Bovendien weegt voor hem de geopolitieke positie van een verzwakte roebel zwaar.

De laatste tijd klinken in de Russische media weer geluiden door over de gewenste 'dedollarisatie' van de economie. Alle Russen, inclusief de overheid, rekenen in dollars. Indien mogelijk sparen ze deels in dollars. Het is begrijpelijk dat de Russische overheid de positie van de dollar wil verzwakken om minder kwetsbaar te zijn voor toekomstige Amerikaanse sancties. Het is echter niet eenvoudig dit te realiseren. Het is nog lastiger als tegelijkertijd het vertrouwen in de roebel onderuit gaat.

Andere landen zijn eveneens bezig minder te vertrouwen op de dollar. De Amerikanen kunnen immers alles maken omdat ze zich gesteund weten door koning dollar, de enige mondiale handels- en reservemunt.

Rusland zou het liefst zien dat de dollar in de wereldeconomie wordt vervangen door een ander munt. In het ideale geval (vanuit Russisch perspectief) zou de roebel in de toekomst deel uitmaken van een wereldvaluta. Zoiets kan alleen als de roebel waardevast blijft.