Het WK Voetbal in Rusland (1): de organisatie

René Does

Alle stadions zijn gebouwd of gerenoveerd: het Wereldkampioenschap Voetbal 2018 in Rusland kan beginnen. Van 14 juni tot en met 15 juli 2018 zullen in het Europese deel van Rusland 64 wedstrijden worden gespeeld. Rusland heeft in korte tijd twee van de grootste sporttoernooien ter wereld mogen organiseren, na de Olympische Winterspelen in Sotsji in 2014 nu, vier jaar later, het WK Voetbal.

Er zal gespeeld worden in twaalf stadions in elf steden: twee in Moskou, waaronder het hoofdstadion Loezjniki, en verder in Sint-Petersburg, Kazan, Nizjni Novgorod, Rostov-aan-de-Don, Samara, Kaliningrad, Wolgograd, Saransk, Jekaterinboerg en Sotsji. Zes stadions zijn speciaal voor het WK nieuw gebouwd, namelijk die in Rostov, Wolgograd, Samara, Nizjni Novgorod, Kaliningrad en Saransk. Het Fisjt-stadion in Sotsji is hergebruik van het hoofdstadion van de Olympische Winterspelen van 2014.

Het gerenoveerde Loezjniki in Moskou stamt al uit de jaren vijftig. De andere stadions in Sint-Petersburg en Moskou zijn wel nieuw, maar werden gebouwd voor de twee grootste en populairste voetbalclubs van Rusland: Zenit Sint-Petersburg (de Zenit Arena) en Spartak Moskou (de Open Arena). De stadions in Kazan, Saransk en Nizjni Novgorod zijn gemoderniseerde stadions van clubs uit de Russische Premier League, hoewel de renovatie van het stadion in Jekaterinboerg zo vergaand is geweest dat er praktisch sprake is van nieuwbouw.

Supportersinitiatief
De Russische krant RBK schreef op 6 juni 2018 dat Rusland aan de organisatie van het WK Voetbal uiteindelijk in totaal 883 miljard roebel, ruim 14,2 miljard dollar, heeft uitgegeven. Het voetbaltoernooi is hiermee aanzienlijk minder duur uitgevallen dan de organisatie van de Olympische Winterspelen van 2014 in Sotsji, die bijna twee keer zo duur zijn geweest.

Er is al met al redelijk aan de oorspronkelijke begroting uit 2013 van 664 miljard roebel vastgehouden, mede als gevolg van de economische crisis waarin Rusland de afgelopen jaren verkeerde. De extra uitgaven zijn vooral voor rekening gekomen van de begrotingen van de regio's waarin de speelsteden liggen. Zij hebben, meestal op eigen initiatief, extra voorzieningen en diensten ontwikkeld.

Niettemin is het WK Voetbal in Rusland het duurste WK ooit. Het WK in Brazilië van 2014 kostte 11 miljard dollar en dat van Zuid-Afrika in 2010 zes miljard dollar. De tendens dat ieder nieuw WK aanzienlijk duurder wordt dan het voorgaande zet zich in Rusland door, met als vervolg het astronomische bedrag van 200 miljard dollar dat Qatar voor het WK Voetbal in 2022 wil uitgeven.

De kandidatuur van Rusland voor de organisatie van het WK begon in 2008 officieel als 'initiatief van onderop', namelijk als idee van de Russische Bond van Voetbalsupporters. Op 22 januari 2009 informeerde de Russische Voetbalbond de FIFA officieel over de kandidatuur van Rusland.

Er werd een programma van 1.100 bladzijden voor de FIFA gemaakt. Volgens de toenmalige minister van Sport, Vitali Moetko, was het president Vladimir Poetin die de definitieve beslissing over de kandidatuur van Rusland nam.

Andere kandidaten die zich meldden waren Engeland en de gezamenlijke kandidaturen van Nederland en België en van Spanje en Portugal. Engeland was de grootste concurrent van Rusland. Tot veler verrassing kreeg Rusland - en niet Engeland - op 2 december 2010 op het FIFA-hoofdkwartier in Zürich de organisatie van het WK Voetbal 2018 toegewezen.

Het basisdocument met de lijst van objecten die voor het WK in Rusland gebouwd dan wel gerenoveerd moesten worden was het regeringsbesluit 'Programma voor de voorbereiding van het wereldkampioenschap voetbal in de Russische Federatie in 2018' van 20 juni 2013. Het ging in totaal om 281 te bouwen objecten en tien 'maatregelen', met de daarbij behorende financiering.

Om de kosten in de hand te houden was het aantal te bouwen en renoveren stadions ingekrompen van de oorspronkelijk geplande 16 stadions in 14 steden naar de uiteindelijke 12 stadions in 11 steden. Tussentijdse verzoeken voor hogere budgetten voor onderdelen van het regeringsprogramma werden vanwege de economische crisis meestal afgewezen. Of er werden aanpassingen gedaan, zoals verkleining van de geplande supporterscapaciteit van stadions.

Toch zijn er stadions geweest die met ernstige betalingsproblemen en bouwachterstanden te maken kregen. Behalve bij de nieuwe stadions in Kaliningrad, Nizjni Novgorod en Samara was dit vooral het geval bij het nieuwe stadion van Zenit op het Krestovski-eiland in Sint-Petersburg. De bouw van het nieuwe Zenit-stadion werd in oktober 2004 door het stadsbestuur aangekondigd en zou in maart 2009 voltooid moeten zijn. Maar het stadion dreigde een nieuw 'eeuwig bouwwerk' in Rusland te worden.

Uiteindelijk stegen de bouwkosten van de geplande 6,9 miljard roebel (circa 100 miljoen euro) naar 44 miljard roebel en werden er gedurende de bouw drie bouwaannemers vervangen. In augustus 2016 kreeg het stedelijke bouwbedrijf Metrostroj, onder meer de bouwer van de metro in Sint-Petersburg, voor bijna acht miljard roebel de opdracht het stadion vóór het einde van 2016 af te bouwen.

Na enige wijzigingen bedroeg de uiteindelijke begroting in 2017 678 miljard roebel. Daaraan zou de federale begroting 390 miljard roebel (57,6 procent) bijdragen, de regionale begrotingen 92 miljard roebel en de private investeerders 196 miljard roebel. Terwijl de bouw van nieuwe stadions en infrastructuur, met name nieuwe vliegvelden, terminals en landingsbanen, voor rekening kwam van de overheidsbegrotingen, moesten private investeerders investeren in nieuwe hotels, horeca en andere ondersteunende voorzieningen.

Regio's
Het totale kostenplaatje van 883 miljard euro is dus vooral hoger geworden doordat deelnemende regio's extra uitgaven moesten dan wel wilden doen op het gebied van veiligheidsmaatregelen, ondersteunende diensten als watervoorziening, riolering en medische voorzieningen, en ter verfraaiing van de speelsteden in de hoop zo in de toekomst meer toeristen aan te trekken. Zo huurde het bestuur van de kozakkenprovincie Rostov voor 42,8 miljoen roebel 200 kozakken in voor het uitvoeren van bewakingsactiviteiten, onder wie 30 kozakken te paard.

Uiteindelijk bedroegen de regionale investeringen in het WK Voetbal 297,4 miljard roebel, zo meldde RBK op 6 juni, dus ruim 200 miljard roebel meer dan gepland in de oorspronkelijke begroting van 678 miljard roebel. De kostenoverschrijding komt hiermee bijna geheel voor rekening van extra regionale uitgaven.

Regionaal zijn de hoogste investeringen gedaan in Moskou en Sint-Petersburg, respectievelijk 188,6 en 145 miljard roebel. Zo heeft de stad Moskou de U-bocht van de rond het Loezjniki-stadion stromende Moskou-rivier prachtig gerenoveerd. 'De oeverzone van de Moskou-rivier wordt een verzamelpunt van verschillende activiteiten: men kan hier comfortabel wandelen, joggen en fietsen zonder elkaar in de weg te zitten en allerlei workout-oefeningen doen', vertelde de Moskouse stadsarchitect Sergel Koeznetsov in juni 2017 tegen het weekblad Argoementy i Fakty.

De om de hoofdstad liggende provincie Moskou zal de meeste basiskampen van deelnemende nationale teams huisvesten, alsmede honderden hotels voor supporters. Er zijn in de provincie 17 basiskampen voor nationale elftallen aangelegd of gerenoveerd. Tussen de stad en de provincie Moskou en binnen de provincie worden 276 trein- en busverbindingen voor het WK ingezet, met extra comfortabele stoelen en nieuwe richtingborden en audiogidsen in buitenlandse talen. Parken, pleinen en toeristische bezienswaardigheden zijn voor de ontvangst van de voetbalgasten opgeknapt.

In totaal 5.500 camera's moeten de veiligheid en de openbare orde helpen handhaven. Mocht er toch nog iets misgaan, dan kan ook in Rusland het alarmnummer 112 worden gebeld.

Verder mogen voetbalsupporters op vertoon van hun officiële supporterskaart, de Fan-ID, gratis met de trein reizen. Bij de reisplanning moeten ze er dan wel rekening mee houden dat de treinreis van Sint-Petersburg aan de Finse Golf naar Sotsji aan de Zwarte Zee twee volledige etmalen duurt.