Economische stagnatie in Wit-Rusland
Jan Limbeek
Een van de redenen dat Aleksandr Loekasjenko het sinds 1994 uithoudt als president van Wit-Rusland was een behoorlijke economische groei tot en met 2011 en sociaaleconomische stabiliteit en welvaart van de bevolking. Sinds 2012 groeit de economie langzaam en stagneert de persoonlijke welvaart, wat in elk land zou leiden tot een ontevreden bevolking.
Al ten tijde van de Sovjet-Unie was Wit-Rusland een betrekkelijk welvarend gebied en na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie eind 1991 bleef dit zo. Wit-Rusland is een van de welvarendste gebieden in Oost-Europa, zeker gemeten in PPP (Purchasing Power Parity), de binnenlandse koopkracht van de munt.
Maar de Wit-Rus kijkt natuurlijk niet ver weg, maar naar de buren. Drie van de vier buurlanden van Wit-Rusland zijn welvarender: Polen, Litouwen en Rusland. Alle landen van Europa, behalve Oekraïne en Moldova, zijn rijker. En het verschil wordt groter. Een deprimerend vooruitzicht voor de bevolking van Wit-Rusland.
Opm. De cijfers van 2019 zijn schattingen.
Opm2. Het bbp per capita in dollars is simpelweg het bbp in dollars volgens de wisselkoers gedeeld door het aantal inwoners. Het bbp in ppp geeft de werkelijke binnenlandse koopkracht van een inwoner weer. De ppp is de Engelse afkorting van koopkrachtpariteit. Het wordt hier weergegeven in internationale dollars, is even hoog als de koopkracht van de dollar in de Verenigde Staten en is current of nominaal (in plaats van constante of reële dollars van een bepaald jaar).
Bron: Internationaal Monetair Fonds, World Economic Outlook Database, 11 oktober 2019
Vroeger, vóór de kredietcrisis van 2008-09, was de feitelijke welvaart van een Wit-Rus hoger dan bleek uit de cijfers. Rusland was altijd al rijker dan Wit-Rusland, maar Rusland telt ook veel multi-miljardairs, terwijl het nationaal inkomen van Wit-Rusland egalitair wordt verdeeld.
De gemiddelde Rus wordt over de gehele linie welvarender, terwijl dit voor een Wit-Rus niet geldt. Vergeleken met 2014 is hij weliswaar 1.700 PPP-dollar rijker geworden in 2019. Maar gemeten in wisselkoersdollars is hij hetzelfde bedrag armer geworden door waardevermindering van de munt. Een gemiddeld Wit-Russisch salaris was in 2019 omgerekend 6.604 dollar per jaar waard. Hier komt dan nog de inflatie bij.
Op een gegeven moment kunnen inwoners van een land in hun basisbehoeften voorzien. Dan wil men meer, bijvoorbeeld op vakantie naar het Turkse Antalya. Daarvoor zijn voldoende dollars nodig. Die heeft de gemiddelde Wit-Rus niet en een Rus wel, om nog maar te zwijgen van Litouwers en Polen.
En in de toekomst wordt het niet beter. De geschatte groeicijfers van het IMF van oktober 2019 waren 0,3 procent voor 2020, 0,1 procent voor 2021, 0,06 procent voor 2022, 0,03 procent voor 2023 en -0,4 procent voor 2024. Deze schattingen waren nog van vóór de coronapandemie en vóór de ruzie met Rusland, dat Wit-Rusland met jaarlijks miljarden subsidieert.
De protesten kosten de Wit-Russische economie nu al minimaal een half miljard dollar vanwege de stakingen en het afsluiten van het internet. Dit zou triest zijn als Loekasjenko kan blijven zitten. Op langere termijn zal de schade groter zijn, onder meer door verslechtering van het investeringsklimaat, aldus presidentieel adviseur Valeri Belski.
Een mogelijke nadere integratie met Rusland, hetgeen Loekasjenko ongetwijfeld beloofd heeft in ruil voor de huidige Russische steun, kan het bovenstaande economische beeld verbeteren, maar gaat ten koste van de Wit-Russische onafhankelijkheid. Als Loekasjenko zich tenminste houdt aan zijn beloften, want dat heeft hij nog nooit gedaan. Maar misschien moet hij ditmaal wel, want voorlopig is hij afgesneden van de internationale kapitaalmarkt.