Vaccinatiewedloop

Jan Limbeek

In augustus was Rusland het eerste land dat een bruikbaar coronavaccin goedkeurde, Spoetnik V, waarvan de naam een verwijzing naar 's werelds eerste satelliet was. Begin december 2020 begon men te vaccineren. Wanneer wordt in Rusland groepsimmuniteit verwacht?

De goedkeuring door de Russische autoriteiten was te snel, volgens veel Westerse experts, omdat niet het hele onderzoekstraject was afgelegd en het onderzoek niet onafhankelijk en controleerbaar was. Maar de kans dat het Spoetnik V vaccin voldoende werkzaam en betrouwbaar zou zijn, was vrij groot. Het vaccin is namelijk gebaseerd op een beproefd principe: een vectorvaccin. En in het verleden zijn er wel schadelijke medicijnen geweest, maar nauwelijks schadelijke vaccins.

Nadat Russische wetenschappers de resultaten in het medische tijdschrift The Lancet (2 februari 2021) hadden gepubliceerd, raakten westerse experts overtuigd van de effectiviteit van Spoetnik V. Het Russische vaccin is voor 91,6 procent effectief en bij de acht procent die na toediening van het vaccin toch ziek werden, was het ziekteverloop minder ernstig. Maar toen de Russische autoriteiten het Spoetnik V vaccin in augustus goedkeurde, was er nog slechts een beperkte proef (fase twee) afgerond met 76 deelnemers.

De Russische bevolking zelf is echter niet overtuigd van de goede werking van Spoetnik V. De nevenstaande tabel laat zien dat het enthousiasme om gevaccineerd te worden in Rusland in februari nog kleiner is dan in het Westen en is afgenomen: vier procentpunt minder dan in december 2020.

Zelfs onder de minderheid van de volwassen Russische bevolking die bevreesd is besmet te raken met corona (zie grafiek), is 52 procent niet bereid gevaccineerd te worden. Van de oudere Russen (vanaf 55 jaar) wil 40 procent het vaccin nemen en zes procent heeft dit al gedaan; 49 procent van de ouderen wil niet ingeënt worden. Staats peilingbureau VTsIOM toonde in hun peiling tussen 11 en 19 december nauwelijks betere cijfers: 38 procent wilde zich laten vaccineren en 52 procent niet.

De geringe vaccinatiebereidheid wordt algemeen verklaard uit het wantrouwen dat Russen hebben in officiële informatie en in de snelheid van lanceren. Uiteraard speelt dit een rol, net als in het Westen, maar het zou ook kunnen dat men de schadelijkheid van het virus niet groot genoeg vindt. Stel dat er met dezelfde snelheid een vaccin tegen HIV of zelfs herpes zou worden ontwikkeld, hoe groot of klein zou dan het enthousiasme zijn geweest in de seksueel actieve doelgroep om zo'n vaccin te krijgen?

Groepsimmuniteit
Volgens de WHO waren er op 2 maart 2021 258 soorten vaccins in ontwikkeling, waarvan 76 in een gevorderd klinisch stadium. Hiervan zijn er enkele goedgekeurd en worden al gebruikt, waarvan Spoetnik V er een is.

Op vrijdag 4 december is men in Moskou begonnen te vaccineren, enkele uren nadat het vaccin van Pfizer-BioNTech officieel goedgekeurd werd in het VK, en op 18 januari startte men een massale campagne om de gehele bevolking in te enten. Er zou dus genoeg vaccin beschikbaar moeten zijn om iedereen in Rusland in te enten, terwijl de mondiale vraag enorm is.

Het aantal feitelijk geïnfecteerden is veel groter dan het aantal bevestigde besmettingsgevallen omdat veel mensen die besmet raken geen of slechts milde klachten hebben en daarom niet (zeker) weten of ze besmet zijn. Volgens schattingen van de ook Engelstalige krant Meduza was eind 2020 al 35 à 40 procent van de bevolking direct met het virus in aanraking geweest en dus immuun. In 2020 werd de bevolkingsimmuniteit niet door inentingen opgebouwd, maar door daadwerkelijke infecties.

In Rusland gaat men ervan uit dat voor een effectieve groepsimmuniteit ten minste 60 procent van de bevolking (88 miljoen) afweer tegen het virus moet hebben doordat ze al besmet zijn geweest of een vaccin hebben gehad. Minister van gezondheid Tatjana Golikova denkt dat dit uiterlijk augustus 2021 het geval zal zijn. Immunoloog Vladislav Zjemtsjoegov vertelde in een interview met TASS dat dit vanaf eind mei bereikt kan worden. Een groepsimmuniteit van 60 procent betekent in Rusland dat de beperkingen opgeheven kunnen worden.

De natte vinger berekening van Zjemtsjoegov gaat als volgt: vermenigvuldig het aantal bevestigde besmettingsgevallen met tien. Bij dit aantal van ongeveer 43 miljoen moet het aantal gevaccineerde Russen worden opgeteld, dat volgens experts eind mei op ongeveer gelijke hoogte zal staan. Waarmee groepsimmuniteit een feit zal zijn.

Veel meer immune Russen zullen er door vaccinaties niet bijkomen omdat vooralsnog niet meer dan zo'n 40 procent van de volwassen bevolking bereid is zich te laten vaccineren (zie bovenstaande tabel). Nadat groepsimmuniteit bereikt is, zullen er nog steeds besmettingen plaatsvinden. Wel worden het er wel elke dag minder.

Volgens de officiële Russische corona website waren er op 4 maart 4.290.135 ziektegevallen (bijna drie procent van de bevolking), van wie er 3.869.857 genazen en 87.823 zijn overleden. Aangenomen wordt dat dit minimumcijfers zijn.

Een deel van de daling van exportinkomsten door de ingestorte olieprijs in 2020 werd gecompenseerd door groeiende export van graan en goud. In 2021 komt daar nog de export van Spoetnik V bij, die Rusland niet alleen mondiale goodwill en invloed oplevert, maar ook miljarden dollars. Op 4 maart 2021 begon de EMA met een versnelde procedure om Spoetnik V goed te keuren in de EU.

Rusland wilde als eerste een vaccin goedkeuren en als eerste beginnen met vaccineren. Het lijkt erop dat Rusland ook het eerste land wil zijn dat de corona-epidemie voorbij verklaart.