Het gaat te goed met de roebel

Jan Limbeek

Op 26 mei 2022 verlaagde de Centrale Bank van Rusland (CBR) de rente tussentijds met drie procentpunt naar 11 procent omdat de roebel wel heel sterk was geworden ten opzichte van andere valuta en de inflatie op maandbasis inmiddels veel lager is dan een jaar geleden.

Te midden van de omvangrijke verliezen op allerlei gebied en het internationale isolement (lees: van het Westen) na de invasie in Oekraïne, heeft Rusland nog steeds een ijzersterke troef: bankpresident Elvira Nabioellina. Zij heeft zich sinds zij de CBR ging leiden in 2013 bewezen als zeer kundig en onafhankelijk. Nabioellina is een van de weinige personen en waarschijnlijk de enige vrouw naar wie Poetin goed luistert en die (daardoor) doorgaans haar zin krijgt.

In de huidige tijd heeft ze zich ontpopt als een ongeëvenaarde crisismanager. Na de Russische inval in Oekraïne stortte de roebel in. Als de waarde van een munt - ergens in de wereld - snel daalt, volgt meestal een forse renteverhoging, valutarestricties en verplichtingen om het gros van de exportinkomsten om te zetten in de eigen munt. Deze maatregelen helpen onvoldoende en de vrije val gaat voort.

Iedereen verwachtte een dergelijk scenario in Rusland, dus een verdere ineenstorting van de roebel, ondanks valutarestricties, een verdubbeling van de rente van 9,5 naar 20 procent en een verplichting om 80 procent van de valuta-inkomsten om te zetten in roebels. De val van de roebel stopte echter halverwege maart, waarna een enorme waardestijging begon.

Redenen waren de verplichting voor exportfirma's om 80 procent van hun valuta-inkomsten om te wisselen in roebels, minder hoge inflatie dan verwacht en het vertrouwenwekkende gezicht van Nabioellina. Later kwam daar nog de verplichting bij voor afnemers van Russisch gas om te betalen in roebels. De beschikbaarheid van roebels op de markt hield de CBR beperkt.

Inflatie en de roebelkoers zijn communicerende vaten: een sterke roebel heeft een inflatiedrukkend effect. Vanaf half mei stegen de prijzen niet meer. Op 27 mei stond de inflatie sinds het begin van de maand op 0,13 procent. Daarnaast is er de betalingseis in roebels. We moeten onder ogen zien dat de strenge handelssancties tegen Rusland, met behulp van het Swift betalingssysteem en de dollar, een westerse aangelegenheid zijn. De rest van de wereld handelt vrolijk voort met Rusland, los van Swift en westerse valuta.

Wat heeft Nabioellina hiermee te maken? Nou, alles. Zij stuurt op de achtergrond het beleid. Haar standvastig publieke optreden en duidelijke taal boezemen veel vertrouwen in en stutten dus de roebel.

Toen de waarde van de roebel eind mei steeg tot minder dan 60 roebel voor een dollar of euro, vonden het Kremlin en de CBR het welletjes. Een sterke roebel ziet er leuk uit, maar heeft nauwelijks voordelen voor Rusland en wel nadelen omdat de overheid betalingen in roebels moet doen, terwijl buitenlandse valuta steeds minder roebels opleveren. Dus werd de rente verlaagd en valutarestricties versoepeld.

Als gevolg jiervan kwam de gestage appreciatie van de roebel ten einde. Maar een wezenlijke (en gewenste) verzwakking van de roebel, bijvoorbeeld tot het niveau van de vooroorlogse periode, bleef uit.

Het is daarom niet uitgesloten dat op de reguliere vergadering van de directieraad van de CBR op 10 juni 2022 de rente wederom wordt verlaagd - afhankelijk van de roebelkoers en de inflatie op dat moment. De CBR verwacht nu een inflatie van 5 à 7 procent in 2023 en een terugkeer naar de gewenste inflatie van 4 procent per jaar in 2024.