Michael Honig
De aftakeling van Vladimir P.
Uit het Engels vertaald door Ralph van der Aa
Uitgeverij Atlas Contact
Amsterdam/Antwerpen 2016
350 blz.
ISBN 9789025446871
€19,99

Een verpleger en zijn patiënt

René Does

Wie de auteur is van de roman De aftakeling van Vladimir P. is niet bekend. Michael Honig is het pseudoniem van 'een voormalige arts'. Waarschijnlijk een Engelse arts, want het boek is uit het Engels vertaald en als eerste uitgegeven door een Londense uitgeverij.

We schrijven het jaar 2034. 'Vladimir P.', in het boek ook vaak Vladimir Vladimirovitsj genoemd, is dertig jaar lang president van Rusland geweest. Hij is nu een seniele oude man, die in een presidentieel buitenverblijf onder de rook van Moskou zijn laatste levensdagen slijt. Hij wordt verzorgd door een persoonlijke verpleger, Nikolaj Sjeremetjev. Deze Sjeremetjev is de hoofdpersoon van het boek.

Vladimir P. vult zijn dagen met slapen, eten, een dagelijkse wandeling en het kijken op televisie naar constante herhalingen van bewonderende reportages over zijn presidentschap. Hij verblijft in een voor buitenstaanders onbekende schemerwereld of in zijn kindertijd.

Af en toe wordt deze schemertoestand onderbroken door heldere momenten, waarin de kille autoritaire alleenheerser weer naar voren komt. Tijdens de dagelijkse wandelingen neemt Vladimir Vladimirovitsj nog regelmatig gevechtshoudingen aan. Verder is hij permanent op zijn hoede voor 'de Tsjetsjeen' die het op hem gemunt zou hebben.

Volgens de achterflap van het boek heeft Honig de roman geschreven vanuit 'een diepe fascinatie met het Rusland van vandaag' en met de vraag 'hoe Poetin ermee wegkomt om Poetin te zijn'. Het buitenverblijf als locatie van de roman fungeert hierbij als een microkosmos van Rusland. Iedereen daar is corrupt en maakt voor eigen gewin misbruik van de voorzieningen: het huishoudelijk personeel, de tuinmannen, de chauffeurs, het bewakingspersoneel, de koks. Vladimir Vladimirovitsj heeft zelf een kast met lades met honderden dure horloges in zijn slaapkamer.

Sjeremetjev is de enige die eerlijk is en onbaatzuchtig zijn medische plicht wil vervullen. Hij praat na zijn dienst vaak met de kok, die in een gevecht op leven en dood is verzeild met de nieuwe huishoudster over de voedselleveranties en met de winst op de hogere prijzen een eigen restaurant in Moskou wil beginnen. Hij noemt de situatie waarin hij op de datsja zit constant 'een grote klotezooi met een lul erop'.

Behalve dat de verhoudingen in de datsja symbool staan voor het Rusland van Vladimir Vladimirovitsj vertelt de oud-president aan bezoekers in zijn momenten van helderheid over hoe hij regeerde. 'Macht begint bij één man. Dat is in Rusland altijd zo geweest. Kracht. Stabiliteit. Eenheid. Eén man, één partij, één land. Maar geen communisme. Dat was een doodlopende weg. Er zijn betere manieren. Gestuurde democratie, dát is de manier. Een zorgvuldig gekozen oppositie, verkiezingen waarvan de uitslag niet twijfelachtig is. Dat werkt als een trein.'

'Échte macht, Grisja, het hoogste niveau, is wanneer je het niet eens hoeft te zeggen. Ze dóén het gewoon.' En: 'Orde, kracht, stabiliteit, eenheid. Niet het Rusland van Boris Nikolajevitsj [Jeltsin], dat instortte als een seniele oude man, maar een sterk Rusland, een Rusland dat trots kan zijn, een Rusland waar de Verenigde Staten en al die andere landen bang voor zijn, in plaats van het uit te lachen.'

Honig doet in zijn roman een interessante en vaak overtuigende poging de psychologie van Vladimir Vladmirovitjs te duiden en het Rusland dat hij geschapen heeft te vatten. Halverwege zakt het boek door herhalingen wat in, maar net op dat moment voelt de onkreukbare Sjeremetjev zich door familieomstandigheden gedwongen zijn persoonlijke principes te overtreden…