Pieter Waterdrinker
Lenins balsem
Uitgeverij Prometheus
Amsterdam 2013
399 blz.
ISBN 978-90-446-2311-6
€19,95

Op zoek naar de liquor balsamicus

René Does

Pieter Waterdrinker wordt meer en meer de kroniekschrijver van postcommunistisch Rusland in de literatuur. Zijn nieuwste roman Lenins balsem levert weer een belangrijke bijdrage aan deze status.

De hoofdpersoon van de roman is de jonge Nederlander Olaf Weber, die, nadat zijn Zandvoortse ouders zijn omgekomen in een auto-ongeluk, zijn geluk gaat beproeven als reisleider in Moskou. Daar leeft hij het leven van een sjacherende vrijgezel, die de toeristengroepen extra geld uit de zak weet te troggelen door allerlei toeristenkaartjes buiten de rij om te verkopen, zoals voor het mausoleum van Lenin en het Bolsjoj-theater.

Uiteraard moet hij hiervoor een netwerk van Russische handlangers bij de betrokken instellingen en medereisleiders onderhouden. Iedereen verdient er goed aan en leeft er goed van in het armoedige en onder tekorten lijdende Rusland.

De roman is dan ook gesitueerd in de jaren 1991 en 1992, rond de ondergang van de Sovjet-Unie en het communisme in de herfst van 1991. Waterdrinker geeft een beeldend en spannend portret van deze periode, zoals iedereen die Rusland toen heeft bezocht zal kunnen beamen. Denk aan de alomtegenwoordige maffiajongens en hoeren, de in drank en sigaretten handelende Russisch-orthodoxe kerk en de in duistere zaken bijklussende wetenschappers. Waterdrinker beschrijft deze Russische wereld met een combinatie van afkeer en fascinatie.

Twee ontmoetingen brengen verandering in Olafs leven als vrijgezelle reisleider. De eerste is die met de mooie en van jonge meisjes houdende Rus Aleksandr Perelman, die Olaf weet mee te krijgen in zijn idee om het echte grote geld te pakken door de ontwikkeling van een verjongend balsem op basis van de balsem waarmee de eerste sovjetleider Lenin tot de dag van vandaag voor bezoekers van zijn mausoleum toonbaar wordt gehouden.

Olaf kan als buitenlander makkelijker achter het geheim van de formule van Lenins balsem komen, aldus Perleman. De zoektocht naar het geheim achter de liquor balsamicus brengt Olaf naar Sint Petersburg, het Siberische Tjoemen en de provinciestad Vinnitsa in Oekraïne. De tweede ontmoeting is die met de Petersburgse studente Masja, die de liefde van zijn leven zal worden. Waterdrinkers romans zijn ook altijd liefdesromans.

Het zijn fascinerende en levendig beschreven personages die de roman bevolken: naast Olaf zelf en zijn Masja vooral tante Felicia, een grand old dame met een bijzonder verleden, de oligarch-in-wording Aleksandr Perelman en de dikke Oost-Duitse homoseksueel Heinz, een nog meer sjacherende collega reisleider. De nieuwe roman van Waterdrinker is ook weer een zinnelijk boek, vol seks, drank en eten.

In de zoektocht van Olaf naar de geheime balsemformule rekent Waterdrinker af met de historische figuur Lenin, die hij - natuurlijk terecht - portretteert als een politieke crimineel. Het begint al meteen met een van de twee motto´s in het begin van het boek, een bekende uitspraak van Lenin: ´We schieten te weinig professoren neer!´

Ongeveer op twee derde van zijn roman schrijft Waterdrinker dat goede romans op twee derde een vaart krijgen waardoor je ze als lezer tot het einde niet meer kunt weg leggen. Opmerkelijk genoeg is dat bij Lenins balsem niet het geval. Op dat punt gaat Waterdrinker over naar de moderne tijd en zet hij in een rustiger tempo neer wat het leven in de tussenliggende periode met de hoofdpersonen heeft gedaan. Ook bezoekt hij na vele jaren het Moskou van tegenwoordig, dat in niets meer lijkt op de grauwe en armoedige stad die hij rond 1991 als reisleider heeft leren kennen. Mooi.