Pieter Waterdrinker
De correspondent
Uitgeverij Prometheus
Amsterdam 2014
192 blz.
ISBN 978-90-446-2605-6
€19,95

Fictie en non-fictie van Pieter Waterdrinker

René Does

Met Pieter Waterdrinker weer Rusland in! Waterdrinker ontwikkelde zich de laatste jaren tot wellicht de leukste schrijver over Rusland in ons land. Als schrijver-journalist doet hij dit in zowel fictie als non-fictie. Na zijn ´Russische romans´ De dood van Mila Burger (2010) en Lenins balsem (2013) verscheen kort geleden de bundel De correspondent.

Zoals de titel aangeeft bevat het boek journalistiek werk van Waterdrinker. Het gaat om de langere reportages die hij als correspondent heeft geschreven. Echter, hoe verder je in het boek komt, hoe sterker de grens tussen fictie en non-fictie vervaagt.

Het eerste stuk uit de bundel, ´De orgelbouwer van Kazan´, over de dood van een Nederlandse orgelbouwer in de deelrepubliek Tatarstan (was het moord?) voert Waterdrinker - ´om mij moverende redenen´ - op als fictie. Na een serie journalistieke reportages bestaan de laatste bijdragen uit literaire verhalen.

Als je het boek uit hebt, kom je als lezer tot de conclusie dat het eigenlijk niet veel verschil maakt of Waterdrinker in fictie of non-fictie over Rusland schrijft. Stijl en thematiek zijn in beide genres praktisch hetzelfde.

Zowel de reportages als de verhalen zijn in zintuiglijke en beeldende stijl geschreven en bevatten de inmiddels bekende Russische thema´s in het werk van Waterdrinker: het geweld in de samenleving, de drankzucht, de zinnelijke vrouwen, het patsersgedrag van de nieuwe rijken, en de almachtigheid van de haves tegenover de machteloosheid van de have-nots, hetgeen permanent gemengde gevoelens van zowel fascinatie als afkeer oproept.

Waterdrinker schrijft zelf ook dat voor hem de grenzen tussen fictie en non-fictie niet duidelijk afgebakend zijn: ´(…) Want er mogen dan geniale schrijvers zijn die alles uit hun duim zuigen, bij mij is alles, linksom of rechtsom, uiteindelijk geconcentreerde autobiografie.´

De bundel begint dus met journalistieke reportages en sluit af met literaire verhalen. Waterdrinker zelf gaat zich steeds sterker schrijver voelen en schuift in zijn schrijfwerk steeds meer van journalistiek naar literatuur. Een omslagpunt in dit opzicht is het titelverhaal in het midden van de bundel, ´De correspondent´.

In dit mooie stuk moet hij in augustus 2008 een idyllische vakantie met zijn vrouw aan de Litouwse kust onderbreken voor reportagewerk in de Kaukasus, waar op dat moment de vijfdaagse oorlog tussen Rusland en Georgië uitbreekt om de opstandige Georgische deelrepubliek Zuid-Ossetië. Als hij vanuit het oorlogsgebied overweegt zijn vrouw Julia te bellen, schrijft hij: ´Ze weet dat ik eigenlijk helemaal geen correspondent ben, dat van alle wanen van de dag oorlog mij nog wel het meest van walging vervult.´

De correspondent bevat mooie en enerverende verhalen over Rusland, vol met rake typeringen en bijzondere gebeurtenissen, zoals we inmiddels gewend zijn van de schrijver. Zo noemt Waterdrinker in het eerste verhaal over Tatarstan de moslims van deze islamitische deelrepubliek ´wodkamoslims´, omdat ze net als de meeste etnische Russen niet spugen in een glaasje wodka. En in het literaire slotverhaal ´Schone vijvers´ is een dode een vanzelfsprekende hoofdpersoon.

In dit boek getuigt Waterdrinker zich, na een overtuigende romanschrijver, ook een overtuigende schrijver van verhalen. Het meest opmerkelijk aan De correspondent is dat er een organische verbinding en vervloeiing van fictie en non-fictie plaatsvindt. En voor de lezers van deze site is er natuurlijke het pluspunt dat de stukken zich in Rusland afspelen.