Andreï Makine
Het leven van een onbekende man
Uitgeverij De Geus
Breda 2012
249 blz.
ISBN 978 90 445 1569 5
€19,99

Terug naar de Loechta

René Does

De roman Het leven van een onbekende man van de Russisch-Franse schrijver Andreï Makine heb ik wat laat na het verschijnen van de vertaling gelezen, maar toch wil ik er op deze plaats nog aandacht aan besteden. Want het boek is zeker voor in Rusland geïnteresseerde Nederlanders en Vlamingen een echte aanrader, en zal dat ook blijven.

Het leven van een onbekende man is inmiddels alweer de tiende vertaling van Makine vanuit het Frans in het Nederlands. Het is ook weer een echte mooie Makine, op een filmische manier beeldend geschreven en met de bekende thematiek van deze schrijver: het leven van een Rus in Frankrijk of elders in de emigratie, de Russische literatuur, de verschillen tussen het oude communistische Rusland en het hedendaagse kapitalistische Rusland en de liefde.

In het begin van het boek maken we kennis met de Russische emigrant in Parijs Sjoetov, een naam die te vertalen is als clown of nar. Sjoetov is een buitenstaander in de moderne tijd en leeft mentaal in de tijd van de klassieke Russische literatuur, en dan vooral in het werk van de schrijver Anton Tsjechov. ´Ik ben een Sovjetburger,´ zegt Sjoetov over zichzelf.

Hij heeft een relatie met de veel jongere Françe;aise Léa, een relatie die door leeftijds- en cultuurverschillen en verschillende opvattingen over literatuur op zijn einde loopt. ´Je bent een ontploffing die niet bij machte is een knal te laten horen!´ zegt Léa op een keer tegen Sjoetov.

Als de relatie met Léa voorbij is, besluit Sjoetov terug te keren naar Sint Peterburg, in de hoop daar zijn oude idealen en zijn jeugdliefde Jana terug te vinden. Terug in Sint Petersburg zijn daar de plechtigheden en feestelijkheden voor het 300jarig bestaan van de stad volop aan de gang (het verhaal speelt in 2003). Maar ook daar is Sjoetov weer een buitenstaander, want het moderne, kapitalistische en geheugenloze Rusland is een wereld die hij mentaal weer niet kan en wil volgen.

Sjoetov vindt Jana terug, die echter het snelle leven van een moderne zakenvrouw leeft en weinig tijd voor hem kan vrijmaken. In het nieuwe grote appartement van Jana ontmoet Sjoetov op een bijzondere manier een oude man. Deze Georgi Volski, de ´onbekende man´ uit de titel, wordt vervolgens de echte hoofdpersoon van het boek.

Volski vertelt Sjoetov zijn bijzondere levensverhaal, dat ontroerend en soms hartverscheurend is. Volski heeft alle grote hoogte- en dieptepunten uit de sovjetgeschiedenis sinds de tijd van Stalin letterlijk aan de lijve meegemaakt: de collectivisatie van de landbouw, het beleg van Leningrad in de Tweede Wereldoorlog, de Slag om Stalingrad, de tankslag bij Koersk, de opmars van het Rode Leger naar Berlijn, de hernieuwde politieke terreur na de oorlog en het politieke misbruik van de sovjetpsychiatrie.

´Dat afschuwelijke Sovjettijdperk dat de enige periode is die Sjoetov in Rusland heeft meegemaakt. Ja, een afschuwelijk, schandalig, moorddadig tijdperk, waarin een man elke dag opkeek naar de hemel.´

De man die elke dag opkeek naar de hemel is de oude Volski. Door elke dag naar de hemel te kijken dacht Volski aan zijn grote liefde Mila. Want het verhaal van Volski is ook een ontroerend liefdesverhaal. Van zijn liefde voor Mila, met wie hij in de eerste jaren na de oorlog in een boswoning bij de rivier de Loechta bij Leningrad zo´n gelukkige tijd had. Sjoetov brengt de oude man nog een keer in zijn leven naar de oevers van de Loechta.

Jan Versteeg heeft het boek mooi vertaald uit het Frans, maar enkele fouten in de Russische namen hadden eruit geredigeerd moeten worden. In het Nederlands heet de rivier die een belangrijke rol speelt in het boek Loechta en niet ´Loekhta´. En een bontmuts is in het Russisch geen ´tsjapka´, maar een sjapka.