Peter Pomerantsev
Niets is waar en alles is mogelijk
Uitgeverij Hollands Diep
Amsterdam 2015
285 blz.
ISBN 9789048825530
€19,95

Macht en geld in Moskou en Londen

René Does

Het is niet nieuw, maar het wordt in Niets is waar en alles is mogelijk van Peter Pomerantsev wel erg goed uitgevoerd: een beeld schetsen van de wereld van macht en geld in het Moskou onder Poetin. De Brits-Russische televisieproducent en auteur van non-fictie maakt in een mix van kleurrijke reportages en krachtige analyses duidelijk hoe het bewind van Poetin functioneert en zijn stevige greep op de Russische samenleving vasthoudt.

'Alles is pr,' is daarbij het devies. De inside reportages over hoe dit werkt bij de Russische televisie geven Pomerantsevs boek een extra waarde. Pomerantsev heeft enige jaren voor de Russische tv-zender TNT gewerkt en zijn boek is voor een belangrijk deel gebaseerd op de reportages die hij voor TNT maakte.

De pr is niet meer de eendimensionale propaganda en agitatie uit de communistische tijd, maar uitgekiende manipulatie van de publieke opinie. In de eerste plaats natuurlijk binnen Rusland zelf, maar ook in het Westen, onder meer met de op het buitenland gerichte Kremlin-zender Russia Today. Hiervoor heeft het regime een legertje 'politieke technologen' tot zijn beschikking.

Pomerantsev heeft veel aandacht voor de meest ingenieuze en duistere van het stel, politiek technoloog nr. 1 Vladislav Soerkov. Fameus zijn Soerkovs manipulaties van het begrip democratie. Zoals Pomerantsev concludeert in een van zijn vele citeerbare en puntige inzichten in het boek: 'Dit is zijn politieke systeem in een notendop: democratische retoriek en ondemocratische intenties.'

Pomerantsevs boek is in de kern een nieuw 'oligarchenboek' en gaat dus over de politieke en zakelijke top van de Russische samenleving, over 'barse, slimme mannen die het land besturen en hun verbluffend mooie vrouwelijke dienaressen', aangevuld met groepen die zich aan de randen ervan bewegen, zoals bandieten, meisjes 'zonder complexen', kunstenaars, mediafiguren en religieuze en psychologische goeroes.

Als Britse Rus blijkt Pomerantsev de ideale auteur zo'n boek te kunnen schrijven: hij is vanwege zijn Russische ouders insider genoeg om tot de hoge Russische kringen door te kunnen dringen, maar met zijn thuisbasis Londen ook oustider genoeg om alles met genoeg distantie te kunnen aanschouwen en rapporteren.

Het laatste deel van het boek speelt zich af in Londen. De leden van de Russische elite mogen hun fabelachtige rijkdom dan vergaren in Rusland, het uitgeven en bewaren ervan wordt toch het liefst in het Westen gedaan, met name in Londen.

'Voor iedereen geldt hetzelfde patroon. Verdien, jat, sluis je geld weg uit Rusland. Verberg het in New York, Parijs, Genève en vooral Londen. Mijn Moskou is geland.' Pomerantsev laat in dit laatste deel zien hoe dit Russische geld zulke westerse uitwijkplaatsen economisch en moreel chantabel maakt in het bestrijden van de negatieve kanten van het heersende regime van Rusland.

De titel van dit boek (Niets is waar en alles is mogelijk) dekt volkomen de lading van het hedendaagse Rusland dat erin naar voren komt.